آشنایی با سیستم بین المللی کنترل موادمخدر

پايگاه خبري تحليلي «نيک رو»، ابزارهای بین‌المللی مقابله با سوء مصرف موادمخدر و داروهای روانگردان در ابتدای سده 20 همزمان با برگزاری کنوانسیون بین‌المللی تریاک در شانگهای چین و در سال 1919 به کار گرفته شدند. چندین معاهده چند جانبه در همان سال منعقد گشت و سیستم کنترل بین‌المللی موادمخدر نیز توسط کنوانسیون موادمخدر 1961، تجدید شد. این کنوانسیون در پروتکل 1972 مجددا اصلاح شده و تقویت گردید. زمانی که مشکلات جانبی مصرف داروهای جدید ترکیبی و روانگردان که به عنوان درمان مؤثر بیماری‌های روانی مصرف می‌شدند و موجب گسترش اعتیاد می‌گردیدند؛ جامعه بین‌الملل جلسه‌ای برگزار نمود و کنوانسیون داروهای روانگردان 1971 سیستم مقابله بین‌المللی با موادمخدر را به لحاظ نمودن و وارد کردن برخی مواد روانگردان جدید در جدول کنترلی اصلاح نمود. کنوانسیون مقابله با موادمخدر غیرقانونی و داروهای روانگردان 1988 متعهد به اقدامات پیشگیرانه و مؤثر علیه تهدیدات ناشی از قاچاق موادمخدر و جلوگیری از دستیابی به سودهای نامشروع کلان گردید.

کنوانسیون‌های بین‌المللی کنترل موادمخدر سازمان ملل متحد به منظور تضمین مصرف سالم موادمخدر و روانگردان بالقوه خطرناک طراحی شدند. دراین معاهدات مشخص گردید، این مواد کاربردهای قانونی و علمی دارند و لذا باید مورد محافظت قرار گیرند. اما سوء مصرف آن‌ها باعث مشکلات بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی می‌شود. ابزارهای قوی و مبتنی بر همکاری‌های بین المللی جهت محدود نمودن استفاده از این مواد در اهداف قانونی مورد نیاز است.

این کنوانسیون‌ها فهرستی از مواد کنترل شده را در جدول‌های مختلف با سطوح کنترل مختلف مبتنی برتعادل میان کاربردهای درمانی و خطرات سوء مصرف تهیه نموده‌اند. کشورهای عضو کنوانسیون، موظف به منطبق نمودن قانونگذاری، ایجاد سازمان های ضروری و ابزارهای اجرایی و همکاری با سازمان‌های بین‌المللی و سایر بخش‌های کنوانسیون‌ها شده‌اند و ابزارهای ابداع شده بین‌المللی به سیستم‌های ملی که توسط افراد دولتی و در چارچوب‌های قانونی داخلی مدیریت‌می شود، انتقال یافته‌اند.

 تأسیس کمیسیون موادمخدر

کمیسیون موادمخدر(CND) که در سال 1946 تأسیس شده و بخش اصلی سیاست گذاری سازمان ملل در مسائل مربوط به مشکلات جهانی موادمخدر می‌باشد، متشکل از 53 کشور عضو است که توسط شورای اجتماعی و اقتصادی سازمان ملل انتخاب شده‌اند. طی جلسات سالیانه این کنوانسیون، ناظرانی از دولت‌های عضو گرد هم آمده و با سایر سازمان‌های وابسته به سازمان ملل و مراکز و سازمان‌های غیردولتی فعال NGO در حوزه مقابله با موادمخدر به بحث و گفتگو می‌نشیند. علاوه بر توسعه و برنامه ریزی استراتژی‌های کلی مقابله با موادمخدر، کارکرد اصلی کمیسیون، مشاوره در زمینه تغییرات سیستم فعلی کنترل موادمخدر بین‌المللی، ارائه طرح‌های قراردادهای جدید و ابزارهای کنترل می‌باشد. البته به طور ویژه، کمیسیون، در زمینه موادمخدر جدید که باید تحت کنترل قرار گیرد و این که چه سطحی از کنترل مورد نیاز است، تصمیم گیری می‌کند.

هیأت بین‌المللی کنترل موادمخدر

هیأت بین‌المللی کنترل موادمخدر(INCB)، از سازمان‌های مستقلی است که از سوی کنوانسیون واحد با ادغام دو ساختار هیأت مرکزی مقابله با موادمخدر و سازمان نظارتی تشکیل گردید. این هیأت متشکل از 13 عضو است که از سوی شورای اجتماعی و اقتصادی برای یک دوره 5 ساله برگزیده می‌شوند؛ ده عضو هیأت، از طریق فهرست ارائه شده توسط دولت‌ها و سه نامزد باقی مانده از فهرست سازمان بهداشت جهانی WHO  با سوابق داروشناختی و پزشکی انتخاب می‌شوند.

اعضاء این هیأت داوطلبانه فعالیت می‌کنند و در تصمیم گیری‌های شخصی بی طرف بوده و نباید تحت تأثیر دولت‌ها قرارگیرند.

مسئولیت اصلی هیأت بین‌المللی کنترل موادمخدر سازمان ملل متحد INCB محدود نمودن کشت، تولید، ساخت توزیع و تجارت موادمخدر در حد مصارف علمی و پزشکی تأیید شده توسط کنوانسیون می‌باشد.

کشورهای عضو کنوانسیون مسئولیت ثبت اطلاعات روند موادمخدر را بر عهده دارند، به گونه ای که INCB بتواند، آمارها و ارزیابی‌های مورد نیاز سالیانه انواع موادمخدر و تولید واقعی، تجارت و مصرف بین‌المللی را به دست آورد.

 از دیگر اهم مسئولیت های INCB می‌توان به موارد زیراشاره داشت :

1- جع آوری اطلاعاتی در مورد فعالیت‌های غیرقانونی موادمخدر در درون مرزهای ملی و سایر جنبه‌های تجارت قانونی موادمخدر تا خطراتی را که کنوانسیون از جانب کشورهای مختلف با آن‌ها روبه رو است، تعیین نماید. اگر این فعالیت‌های خطرناک وجود داشته باشد، کنوانسیون ملاحظاتی برای آن‌ها در نظر می‌گیرد یا به عنوان آخرین چاره، تحریم‌هایی را علیه کشورهای مختلف پیشنهاد می‌نماید.

2- از طریق مشاره‌های منظم و هم از طریق مأموریت‌های ویژه، گفتگویی را با حکومت ها جهت توافق با شرایط آن ها ترتیب می‌دهد. این نوع « دیپلماسی آرام» موجب تقویت قانونگذاری در کشورهای مختلف و هماهنگی بیشتر تلاش‌های ملی مقابله با موادمخدر شده است.

3- سالیانه گزارشی از وضعیت جهان منتشر می‌کند. این گزارش شامل اطلاعاتی در مورد فعالیت‌های کنوانسیون و تولید مواد غیرقانونی و قاچاق آن است. همچنین یک فصل محتوایی وجود دارد که موضوعات مهم جاری و گزارش‌های سالیانه را ارائه می‌دهد. این گزارش‌ها که از طریق کمیسیون موادمخدر سازمان ملل متحد(CND) به شورای اقتصادی اجتماعی ارسال می‌شود، شامل پیشنهادهایی به دولت‌ها و یا یک سری گزارش‌های تکنیکی در مورد فعالیت‌های قانونی مقابله با موادمخدر و مواد روانگردان است.

4- هم چنین مسئولیت ارزیابی و ملاحظات پیرامون مقابله بین‌المللی با مواد شیمیایی را که در تولید موادمخدر غیرقانونی مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ برعهده دارد.

دفتر مقابله با موادمخدر و جرم سازمان ملل متحد (UNODC)

تا قبل از سال 1990، بخش‌های مختلف سازمان ملل از جمله مجمع عمومی، شورای اقتصادی اجتماعی سازمان ملل متحد و کمیسیون موادمخدر، فعالیت‌های مربوط به کنوانسیون‌های بین‌المللی مقابله با موادمخدر و اجرای قطعنامه‌های مجمع عمومی و شورای اقتصادی اجتماعی عمومی و کمیسیون موادمخدر را انجام می‌دادند. در سال 1990، مجمع عمومی در قطعنامه شماره 179/ 45 واحدهای مجزا را با هم ترکیب نمود و برنامه کنترل بین‌المللی سازمان ملل(UNDCP) را جهت هماهنگی فعالیت‌های مقابله با موادمخدر سازمان ملل و پیشرفت اجرای مفاد کنوانسیون‌های بین‌المللی و فراهم نمودن رهبری مؤثر در مقابله با موادمخدر بین‌المللی ایجاد نمود که CNDو INCP را در اجرای فعالیت‌های مبتنی بر معاهدات کمک می‌نماید. در سال 1997، با ادغام  UNDCP با دفتر پیشگیری ازجرم و عدالت قضایی، دبیرخانه عمومی سازمان ملل متحد، دفتر کنترل موادمخدر و پیشگیری از جرم ODCCP را ایجاد کرد ودر سال 2003 نام آن به دفتر مقابله با موادمخدر و جرم سازمان ملل متحد تغییر کرد. UNODC با ارائه آموزش‌های تخصصی و فنی به کشورها، نقش مهمی را در فراهم ساختن هرچه بیشتر زمینه همکاری در مبارزه با موادمخدر ایفاء می‌نماید.

حوزه‌های جدید فعالیت‌های UNODC شامل پیامدهای محیطی مخرب کشت و تولید مواد مخدر و مبارزه با پول شویی می‌باشد. 20دفترUNODC جهت ارتقاء مفهوم فعالیت‌های مشترک میان کشورهای مختلف و توسعه اقدامات به دولت‌ها کمک می‌کنند.

سازمان بهداشت جهانی ( WHO)

از آن جایی که سوء مصرف موادمخدر مجموعه مشکلات پزشکی را که به صورت پیوسته در بسیاری کشورها در حال گسترش است به وجود می‌آورد، لذا سازمان بهداشت جهانی به عنوان سازمان بین‌المللی مسئول در تأمین سلامت جهانی؛ در بسیاری از زمینه‌های مبارزه با موادمخدر شدیدا مداخله می‌نماید. به عنوان مثالWHO در وضع مقررات مربوط به تجویز داروهای تحت کنترل و تبلیغات مرتبط با آن‌ها مداخله مستقیم دارد. کنوانسیون؛ مسئولیت ویژه پاسخگویی در زمینه تغییرات کنترل موادمخدر و جایگاه آن‌ها در جداول کنوانسیون را به WHO واگذار کرده است.

WHO ویژگی‌های علمی و پزشکی موادمخدر را به منظور ارزیابی کارکردهای درمانی و میزان وابستگی به آن‌ها، بهداشت عمومی و مشکلات اجتماعی مرتبط با سوء مصرف آن‌ها را مورد ارزیابی قرار می‌دهد.

لازم به ذکراست؛ شمار دیگری از سازمان‌های بین دولتی مانند اینترپل یا سازمان جهانی گمرگ در ارتقاء اطلاعات پیرامون جریانات مواد مخدر و منابع  درآمدهای غیرقانونی در مرزهای بین‌المللی، با سازمان ملل همکاری می‌نمایند.

نکات پایانی

1- سیستم فعلی مطروحه، به صورت جهانی در همه دولت‌ها اجرایی نشده است.

2- برخی کشورها هنوز عضو کنوانسیون بین‌المللی کنترل موادمخدر نشده‌اند و مفاد معاهدات کنترل بین‌المللی موادمخدر نیز کاملا توسط دولت‌های عضو کنوانسیون کاربردی نشده است.

3- در طول سال‌ها، سیستم کنترل بین‌المللی موادمخدر، توانایی تنظیم و دستیابی به موفقیت را نشان داده که باید مورد تحسین قرارگیرد. این موفقیت‌ها شامل؛ کنترل تجارت قانونی موادمخدر و پیشگیری از انحراف آن به تجارت‌های غیرقانونی و هم چنین ایجاد تعادل میان تقاضا و عرضه سطح موادمخدر درمانی برای نیازمندی‌های پزشکی و قانونی است.

4- اگر دولت‌ها به اجرای سیاست‌های ملی متعهد باشند و در کنترل موادمخدر سرمایه گذاری کنند، جهان به موقعیت حذف سوء مصرف موادمخدر و قاچاق غیرقانونی نزدیک تر می‌شود.[1]
 

پی‌نوشت:
1- Ghodse A.H. (2002) Drugs and addictive behaviour, 3rd edition. Cambridge: Cambridge university press.

United Nation, treaty Series, vol. 520,1019,976,1582,No: 7515, 1496, 14152, 2762.
 

دکتر اسدالله افشار

• دکتر اسدالله افشار

• موادمخدر

• سوء مصرف موادمخدر

• داروهای روانگردان

• تریاک

• اعتیاد

• روانگردان

• قاچاق موادمخدر

• کنترل موادمخدر

• کمیسیون موادمخدر

• CND

• NGO

• INCB

• دیپلماسی آرام

• UNDCP