دهکده جهانی؛ اسیرانواع موادمخدر و روانگردان‌ها

پايگاه خبري تحليلي «نيک رو»، باید اذعان کرد که حل مشکل پیچیده فرایند تولید، ساخت، قاچاق، پخش، سوءمصرف و اعتیاد به موادمخدر و روانگردان و کاستن از آثار گوناگون زیانبار آن ها به موازات قانونگذاری کارا و مؤثر در سیاست جنایی تقنینی و فعالیت های فیزیکی مأموران مبارزه با موادمخدر و روانگردان و رسیدگی های قضائی، اجرایی و مشارکت کنشی و فعال مردمی نیاز به فعالیت های آموزشی و فرهنگی مستمر دارد.

تدوین کتاب‌های علمی، آموزشی، ارشادی و رُمان، مقاله های منتشره در رسانه های مطبوعاتی و الکترونیکی، فیلم های کوتاه و بلند، نمایشنامه ها و نمایش ها( تئاتر)، ترانه های دلنشین همراه با موزیک و تصاویر مناسب، مصاحبه با کارشناسان، معتادان ترک اعتیاد کرده و صاحبان درد در رسانه های مطبوعاتی، صوتی و تصویری، برپایی نمایشگاه های عکس، کاریکاتور با زیرنویس های مناسب و راهبردهای مفید اطلاع رسانی دیگر فرهنگی- آموزشی و هشداردهنده با رعایت شرایط زمان، مکان و سطح فراگیری گروه مخاطب و بازدید کنندگان از نمایشگاه ها به ویژه جوانان و نوجوانان، با هدف عمده پیشگیری اولیه و همگانی از روآوری به سوءمصرف این مواد باید  به طور مکرر، متنوع و مستمر ارائه گردد.

در ضرورت تکرار و استمرار واکاوی و بازنمایی و بیان آثار زیانبار گوناگون فیزیولوژیکی، روانی، خانوادگی، اقتصادی و اجتماعی موادمخدر و روانگردان به شیوه های مؤثر در گروه مخاطب و همچنین اجرای  برنامه های مشاوره ای برای سوءمصرف کنندگان تفننی و کاهش آسیب ها و درمان منجر به انقطاع وابستگی روانی معتادان به این مواد نباید تردید نمود و تعلل ورزید.

باید اذعان کرد که امروزه تولید و ساخت غیرقانونی انواع موادمخدر و روانگردان سنتی و نیمه صناعی با منابع گیاهی مانند هروئین، کوکائین و کراک و مواد روانگردان صناعی با منشأ آمفتامین ها مانند شیشه، اِکستاسی و... قاچاق، پخش، سوءمصرف و اعتیاد به این مواد، از مشکلات عمده جامعه بشری بیش از هفت میلیارد نفری دهکده جهانی شده که زیان های گوناگون آن ها از آلودگی محیط زیست، قاچاق سلاح های متعارف و غیرمتعارف، قاچاق اشخاص به ویژه زنان و کودکان، قاچاق اعضای بدن انسان ها و حتی وقایع تروریستی دولتی و غیردولتی گسترده تراست.

قاچاقچیان و شگردهای گوناگون جاسازی مواد

در عصر حاضر به موازات گسترش و توسعه ارتباطات فوق سریع و تجارت انواع تولیدات و مصنوعات مورد نیاز جامعه بشری از قبیل وسائل و مواد منابع انرژی زا و مصنوعات کاربردی در زندگی مرفه تر و یا تولید بیشتر  مواد غذایی و خرید و فروش اینترنتی آن ها قاچاق موادمخدر و روانگردان چنان گسترش یافته که در مقابل « دلارهای نفتی»، «دلارهای هروئینی» مصطلح شده است.

قاچاقچیان با شگردهای گوناگون، در لابلای اشیا و اجناس مجاز و متعارف در تجارت مشروع، مواد مورد سوءمصرف را جاسازی می کنند. آن ها حتی از رحم زن ها، شکم حیوانات، بلعیدن افراد، فضاهای مناسب و دور از معرض دید وسائط نقلیه و سایر مصنوعات و حیوانات برای جاسازی و قاچاق کردن موادمخدر و روانگردان و پیش سازهای این مواد استفاده می نمایند و هربارکه نوعی از جاسازی ها توسط مأموران مبارزه با قاچاق موادمخدر و روانگردان کشف می گردد شگردهای دیگری توسط مغزهای متفکر باندهای قاچاق طراحی می شود و جاسازی به شیوه های دیگری متفاوت از شیوه های کشف شده پیشین صورت می گیرد که کسب مهارت اکتشاف جدیدی را در مأموران مبارزه با قاچاق می طلبد. در واقع مأموران مبارزه با قاچاق این مواد با آلاتِ کشفی که دارند( اعم از ابزارهای الکترونیکی و سنتی و سگ های تربیت شده موادیاب) هربار با روش جدید و ناشناخته ای از شگردهای جاسازی مواجه می شوند که طریقه کشف مواد جاسازی شده با آن چه در پیش از آن تجربه شده است تفاوت می کند.[1]  

بنابراین توسعه جهانی تجارت و ارتباطات اینترنتی – الکترونیکی و روش های گوناگون جاسازی به ویژه در مورد موادی مانند هروئین،کوکائین، کراک و مواد مشابه آن ها که نسبت به منابع گیاهی خود حجم بسیار کمتری دارند و همچنین گسترش روزافزون انواع مواد روانگردان صناعی که طبق گزارش ها در برخی کشورها مانند آمریکا از 250 نوع ماده مورد سوءمصرف[2]  تجاوز کرده و مواد پیش ساز آن ها، قاچاق این مواد را افزایش چشمگیری داده و شناسایی و کشف مواد قاچاق شده را برای مأموران مبارزه با قاچاق موادمخدر و روانگردان با ابهامات، اشکالات و پیچیدگی های زیادی مواج کرده است. در حدی که گفته می شود:      

 در مؤثرترین فعالیت مبارزه با قاچاق موادمخدر و روانگردان آن چه کشف می شود یک چهارم محموله های قاچاق شده است. از طرفی مشهوراست که اگر از پنج محموله قاچاق شده برخی از مواد مانند هروئین بالای 80درصد خالص افغان ها چها محموله کشف شود و یک محموله به مقصد( که اغلب کشورهای اروپائی، کانادا، برخی کشورهای آسیایی و به ویژه آمریکاست) برسد و پخش شود ارزش دلاری این یک  محموله نه تنها زیان مالی چهار محموله کشف شده را جبران می کند بلکه سود سرشاری هم نصیب قاچاقچی خواهد کرد.[3]    

هم اکنون تمام مناطق دهکده جهانی که مساحت خشکی حدود 150میلیون کیلومترمربع را شامل می شود[4] به نوعی آلوده به تولید، ساخت، قاچاق و یا سوءمصرف این مواد می باشد. چنان که کشورهای اروپایی علاوه بر مواد روانگردان صناعی که در اغلب این کشورها حتی در آشپزخانه های منازل مسکونی آن ها ساخته می شود  با قاچاق و پخش مواد مورد سوءمصرف دیگری از قبیل هروئین، کوکائین و کراک قاچاق شده از کشورهای مناطق آسیایی، افریقایی و اقیانوسیه هم از واردات قاچاق و پخش شده انواع موادمخدر و روانگردان نیمه صناعی درامان نیستند.

بلای خانمان سوز سوء مصرف موادمخدر و روانگردان ها

تردیدی نیست که قاچاق و پخش موادمخدر و روانگردان اشاعه سوءمصرف و اعتیاد به این مواد را – به خصوص درمیان گروه سنی فعال جوامع بشری- باعث شده است. بلای خانمان سوز سوءمصرف موادمخدر و روانگردان طبیعی، نیمه صناعی و صناعی و اعتیاد به آن ها حدود 300میلیون انسان را در جهان به اسارت دارد که اگر اعضای خانواده هر معتاد در این مشکل خانوادگی- اجتماعی به حساب آیند باید گفت بیش از یک میلیارد انسان از قاچاق، پخش و سوءمصرف این مواد در جهان رنج می برند و طبق گزارش های منابع رسمی جهانی سالانه بیش از 200هزارنفر بر اثر سوءمصرف موادمخدر و روانگردان ها به هلاکت می رسند.

هیأت بین المللی کنترل موادمخدر سازمان ملل متحد در آستانه قرن جاری( بیست ویکم) نوشت: «... موادمخدر و روانگردان بهداشت عمومی را به طور فراگیری در تمام کشورها به خطر انداخته، خسارات سنگینی بر زندگی و بازده فعالیت های انسان وارد می آورد، سازمان های سیاسی قانونمند جهان را تهدید می کند و ضمن تأثیر بر اقتصاد کشورها و ارزش های اجتماعی باعث تخریب محیط زیست می شود...» [5]  

بنابراهمیت موضوع و بحث پیش رو شکی نیست که آثار زیانبار قاچاق و پخش موادمخدر و روانگردان در زمان حاضر از قاچاق اشخاص، رخدادهای تروریستی کشوری و حتی دولتی و فرامرزی، قاچاق اسلحه متعارف و غیرمتعارف و قاچاق اعضای بدن انسان گسترده تر شده و به همزیستی مسالمت آمیز جامعه مدنی جهانی در سطح وسیعی لطمه می زند.

معتادها قادر نیستند هر زمان که خواستند اعتیاد را کنار بگذارند

اگرمسابقه ای بین معتادان برگزار شود بیشترین جمله ای که از آنان خواهیم شنید این عبارت است: « من هر وقت بخواهم، می توانم اعتیاد را ترک کنم». این جمله بارها و بارها تکرار و شنیده خواهد شد. و این جمله برنده مسابقه می شود.

 هرکسی که معتادها را مشاهده کرده باشد می داند که آن ها در موارد بی شماری« کنارگذاشته اند» و قول و قرارهای غیرقابل شمارشی با خود داشته اند. ترک کردن ممکن است چندساعت، چند روز یا در بعضی موارد چند هفته طول بکشد. اما به طور معمول، خیلی طول نخواهد کشید که اعتیاد به شکل فعال بازگردد. این چرخه معیوب سال ها ادامه پیدا می کند.

واقعیت این است که معتادها قادر نیستند هر زمان که خواستند اعتیاد را کنار بگذارند. دیگران می توانند این نکته را ببینند، اما معتاد نمی تواند. خانواده و دوستان ممکن است گیج شوند و از خودشان بپرسند: « چه طور یک نفر می تواند اصرار کند که هر زمان که بخواهد می تواند اعتیاد را کنار بگذارد، درحالی که روشن است این طور نیست؟»

حتی درمانگران کارآزموده که به شنیدن این جملات عادت دارند، ممکن است از خودشان بپرسند: « چطور ممکن است یک فرد با هوش این چنین وافعیتی را نادیده بگیرد؟ چگونه ممکن است افراد دانشگاهی طراز اول، زنان و مردانی با مقام هایی با مسئولیت های بالا که می توانند داده های علمی را تجزیه و تحلیل کنند، نمی توانند در مورد اعتیاد خودشان، دو به اضافه دو را حساب کنند؟»

جواب به درک کردن طرز فکر اعتیادآور بر می گردد. معتادها ممکن است آن قدر غیر منطقی به نظر نرسند، اگر ما یک چیز را درک کنیم: درک زمان در افراد دارای طرز فکر اعتیادآور. معتادها وقتی می گویند« من هر وقت بخواهم، می توانم اعتیاد را ترک کنم» می توانند کاملا برای خودشان و دیگران قابل درک باشند، به شرط آن که دقت کنیم آن ها از یک مقیاس زمانی متفاوت نسبت به افراد غیر معتاد استفاده می کنند.

برای همه افراد، زمان متغیر است. در برخی شرایط خاص، چند دقیقه ممکن است تمام نشدنی به نظر رسد، در حالی که در شرایط دیگر، هفته ها و ماه ها ممکن است به نظر رسد که در طی چند لحظه طی شده اند.

معتادها که ادعا می کننند هر وقت بخواهند می توانند اعتیاد را ترک کنند، در واقع کاملا اعتقاد دارند که این امر درست است. چرا؟ چون معتاد با ترک کردن برای یکی دو روز، برای یک «وقتی» اعتیاد را ترک کرده است. در واقع، معتادها بعد از این که چند روز اعتیاد را ترک می کنند، ممکن است تعجب کنند که چرا دیگران نمی توانند این واقعیت را درک کنند که آن ها می توانند هر «وقت» بخواهند اعتیاد را کنار بگذارند.

ممکن است شما به معتاد بگویید: « نه، واضح است که تو نمی توانی هر وقت بخواهی اعتیاد را کنار بگذاری». جمله شما و جمله معتاد، هر چند که به نظر متناقض می رسند، هر دو درست هستند. نکته مهم این است که آن ها واژه «وقت» را متفاوت به کار می برند. برای یک معتاد، وقت ممکن است با دقیقه و یا حتی ثانیه اندازه گیری شود. مطمئنا زمانی که معتاد به مصرف مواد مخدر نیاز دارد، به دقیقه ها فکر می کند. معتادها برای دریافت آثاری که انتظارش را دارند تحمل تأخیر را ندارند. تمام موادی که معتاد ها استفاده می کنند آثارشان را در طی چند ثانیه یا چند دقیقه نشان می دهند. آری معتادها به آینده فکر می کنند، اما فقط درحد لحظات، نه سال ها. زمانی که آن ها از موادمخدر استفاده می کنند، به پیامدهای این کار فکر می کنند: برافروختگی، احساس سرخوشی، آرامش، ازجهان جدا شدن و شاید هم خوابیدن. این پیامدها در طی چند ثانیه یا چند دقیقه بعد از مصرف موادمخدر بروز می کنند و این چند ثانیه یا چند دقیقه چیزی هستند که مفهوم«وقت» را برای معتاد شکل می دهند. بیماری سیروز کبدی، آسیب مغزی، از دست دادن شغل، از دست دادن خانواده، یا سایر پیامدهای جدی در طی فرایندهای طولانی ایجاد می شوند وبه احتمال زیاد درطی چنددقیقه ایجادنمی شوند؛ بنابراین آن ها خیلی راحت در افکار معتاد ها وجود ندارد.

جان کلام این که؛ زمانی که معتادها و افراد دارای هم وابستگی بتوانند مفهوم «هر دفعه، یک روز» را به طور کامل درک کنند، بازپروری درآن ها شروع می شود. اما آن ها باید با احتیاط جلو بروند، چرا که بازگشت آشفتگی در درک زمان، دلیلی برای شک کردن به احتمال عود است. بنابراین جنبه زمان در طرز فکر، یک نکته مهم در درک  و کنترل اعتیاد برای  معتاد در حال  بازپروری و متخصصان است.

منابع:

1- قربانی، مجید و ملازاده، علیرضا (۱۳۹۳). روان شناسی اعتیاد، دنیای درون.

2- قربان حسینی، علی اصغر (۱۳۶۸). پژوهشی نو در مواد مخدر و اعتیاد، امیرکبیر.

3- قبادزاده، سیمین؛ مسعودی، مرضیه؛ محمدخانی، شهرام؛ حسنی، جعفر (۱۳۹۶). عوامل رفتاری، هیجانی و اجتماعی مرتبط با اعتیاد، فصلنامه سلامت اجتماعی و اعتیاد، سال ۴، شماره ۱۳.

4- کاپلان و سادوک (۲۰۰۰). خلاصه روان پزشکی علوم رفتاری و روان پزشکی بالینی، جلد اول، ترجمه محمدرضا نیکخو و‌ها مایاک آوادیس یانس (۱۳۸۴). تهران، نشر سخن، ارجمند.

5- محمدی اصل، عباس (1397). جامعه شناسی اعتیاد، موسسه هم اندیشی جهانی راه برتر، تهران.

6- افشار، اسدالله(1399)، سلسله مقالات اعتیادپژوهی( نگاه واقع بینانه به مسئله جامعه شناختی اعتیاد)، تهران. مناره.

7- افشار، اسدالله(1399)، سه یادداشت در باب اعتیاد پژوهی، تهران:  مناره.

8 - کلیدهای پیشگیری و مقابله با اعتیاد نوجوانان و جوانان، ترجمه مسعود هومان.

9  - اسعدی، سیده نگار و سید حسن اسعدی(1394)، دلارهای هروئینی، صفحه 11، امیرکبیر.

10  - اسعدی، سید حسن(1376)، پژوهشی کاربردی در باره دومشکل مهم جهانی « فزونی جمعیت و موادمخدر» در آستانه قرن بیست ویکم، تهران، مرکز نشر سپهر.

پی‌نوشت:

[1] - برای آگاهی از انواع جاسازی وشیوه های کشف مواد، مقاله « حمل و تحویل تحت نظارت» آقای دکتر اردبیلی در جلد نخست کتاب علوم جنایی گزیده مقالات آموزشی...؛ نجفی ابرندآبادی و دیگران و مقاله اداره مطالعات و تحقیقات مرکز مبارزه با موادمخدر ناجا با عنوان« بازرسی و آشنایی با شگردهای جاسازی موادمخدر» در جلد سوم همان کتاب و گزارش های روزانه پلیس مطالعه شود.
 [2] - کلیدهای پیشگیری و مقابله با اعتیاد نوجوانان و جوانان، ترجمه مسعود هومان، صفحه 31.
 [3] - اسعدی، سیده نگار و سید حسن اسعدی، دلارهای هروئینی، صفحه 11، امیرکبیر، 1394.
 [4] - اسعدی، سید حسن، پژوهشی کاربردی در باره دومشکل مهم جهانی « فزونی جمعیت و موادمخدر» در آستانه قرن بیست ویکم، صفحه 7، تهران، مرکز نشر سپهر، 1376.
 [5] - گزارش سال 1999،INCB.
 

دکتر اسدالله افشار

• دکتر اسدالله افشار

• اعتیاد

• موادمخدر

• روانگردان

• قاچاقچیان

• جاسازی مواد

• مصرف موادمخدر

• معتاد