احیا و بازگشت مجدد داعش؛ خطر تهدید امنیتی

پايگاه خبري تحليلي «نيک رو»، حمید الشطری، رئیس سرویس اطلاعات ملی عراق می‌گوید بغداد پیام‌های مستقیمی به دمشق درباره تهدیدات امنیتی ایجاد شده توسط هسته‌های داعش در مناطق بیابانی سوریه علیه عراق ارسال کرده است.

شاطری در جلسه کنفرانس گفتگوی بغداد اظهار داشت که وقایع اخیر در سوریه نقطه عطفی در منطقه است. وی ابراز امیدواری کرد که با وجود برخی نگرانی‌ها در مورد حضور گروه‌های مسلح و مکان‌های درگیری در منطقه، این امر به تقویت ثبات کمک کند.

در ماه دسامبر، شبه نظامیان حیات تحریر الشام (HTS)، شاخه داعش، قدرت را در دمشق به دست گرفتند و دولت بشار اسد، رئیس جمهور سابق سوریه را پس از 14 سال جنگ سرنگون کردند. ابومحمد الجولانی، رهبر گروه تروریستی داعش، معاون سابق ابوبکر البغدادی، رهبر فقید داعش، ماه گذشته خود را به عنوان رئیس جمهور سوریه منصوب کرد.

شطری افزود:اتفاقات و حوادث عراق و سوریه ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند و آنچه در سوریه اتفاق می‌افتد مستقیماً بر عراق تأثیر می‌گذارد و بالعکس؛ و عراق پیام‌های امنیتی روشنی را درباره تهدیدات برخی گروه‌های افراطی به سوریه ارسال کرده است، زیرا عراق در دوره گذشته از گسیل بمب‌گذاران انتحاری و مواد مخدر به آن سوی مرزها آسیب دیده است.

شطری تصریح کرد: عراق برای مبارزه با گروه های تروریستی داعش اهمیت ویژه ای قائل است، زیرا هنوز هسته های وابسته به این گروه ها در مناطقی مانند صحرای حمص و شام وجود دارد.

وی خاطرنشان کرد: حدود 30 هزار آواره در اردوگاه های سوریه از 60 ملیت و همچنین 9 هزار داعشی در زندان های تحت کنترل شبه نظامیان کردهای دموکراتیک سوریه در استان حسکه در شمال شرق کشور نگهداری می شوند.

وی خاطرنشان کرد: هم اکنون 9 هزار داعشی در زندان ها و بازداشتگاه های استان حسکه در شمال شرق سوریه نگهداری می شوند که از این تعداد 2000 نفر عراقی هستند.

شطری گفت: ما می خواهیم بدانیم که دولت جدید سوریه چگونه با این موضوع برخورد خواهد کرد.

وی همچنین از تسلیحاتی که پس از سقوط دولت بشار اسد به دست برخی گروه‌های شبه‌نظامی مانند داعش می‌افتد، ابراز نگرانی کرد.

 در ماه‌های اخیر، عراق شهروندان خود را که در زندان‌های حسکه از جمله اردوگاه الهول، جایی که بسیاری از اعضای خانواده داعش سال‌ها در آن بازداشت بودند، بازگردانده است.[1]

گفتنی است، در ابتدای سال ۲۰۲۲ میلادی نیز تروریست‌های داعش در یک حمله گسترده به زندان «الصناعه» تلاش کردند تا زندانیان را آزاد کنند که در این میان درگیری شدید به مدت یک هفته رخ داد؛ در آن درگیری‌ها طبق آمار کردهای سوریه، ۳۷۴ تروریست داعشی از جمله ۱۷۴ زندانی و همچنین ۱۱۷ شبه‌نظامی کُرد کشته شدند و در نهایت ۴۰۰ داعشی توانستند فرار کنند. در آن زمان نیز منابع بسیاری از همکاری آمریکا برای فرار تروریست‌های داعش سخن گفتند. در ۱۸ بهمن 1401 نیز حدود ۲۰ زندانی داعشی پس اززلزله ویرانگردر شمال‌غرب سوریه،موفق به فراراززندان «راجو»درنزدیکی مرز ترکیه شدند.

کارشناسان یکی از دلایل قدرت‌یابی نسبی بقایای گروه تروریستی داعش در مناطق شرق سوریه و عملیات‌های تروریستی ماه‌های اخیر را به فرار عناصر داعش از زندان‌ها مربوط می‌دانند؛ زندان‌هایی که در کنترل شبه‌نظامیان کُرد و ائتلاف آمریکایی است. داعش طی ماه اخیر چندین حمله خونین علیه نیروهای ارتش سوریه داشته است، به‌طوری که در یک مورد در تاریخ ۲۰ مرداد، اتوبوس حامل نظامیان ارتش سوریه در کمین داعش گیر افتاد و ۳۲ نظامی سوری کشته شدند.[2]

در 11 فوریه، قاسم الاعرجی، مشاور امنیت ملی عراق، تأکید کرد که «اردوگاه الهل باید تخلیه شود».

در ژانویه، پارلمان عراق یک قانون بحث برانگیز عفو را تصویب کرد که می‌تواند منجر به آزادی هزاران زندانی شود که بین سال‌های 2004 تا 2018 برای القاعده و داعش جنگیده‌اند!

رونوشت این قانون نشان می‌دهد که افرادی که به جرم تروریسم مجرم شناخته می‌شوند، در صورتی که ادعا کنند اعتراف تحت فشار گرفته شده است، می‌توانند درخواست محاکمه مجدد کنند.

قانونگذاران تخمین می زنند که حداقل 30000 زندانی فرصت محاکمه مجدد را خواهند داشت.

قانون عفو توسط رهبران جامعه ایزدی عراق به شدت مورد انتقاد قرار گرفته است، زیرا می‌ترسند این آزادی به موج جدیدی از خشونت علیه آنها کمک کند.

داعش در سال 2014 علیه اقلیت مذهبی ایزدی در منطقه سنجار عراق نسل کشی کرد. هزاران مرد ایزدی قتل عام شدند، در حالی که زنان و دختران جوان آنها توسط این گروه افراطی به عنوان برده جنسی گرفته شدند.

صدها هزار نفر به زور از خانه ها و زمین های خود در سنجار اخراج شدند. بسیاری از آنها 10 سال بعد در کمپ های پناهندگان در اقلیم کردستان عراق در چادرها زندگی می کنند.[3]

خبرگزاری المعلومه عراق به نقل از منابع آگاه که نخواستند نامشان فاش شود، ماه گذشته گزارش داد که تروریست های داعش در حدود 12 منطقه در سوریه فعال هستند.

این منابع ادامه دادند که تقریباً نیمی از سلاح‌های مورد استفاده تروریست‌های داعش ساخت آمریکا است و این نشان می‌دهد که افراط‌گرایان مخفیانه مسلح می‌شوند.

آنها همچنین تأکید کردند که تروریست های داعش آزادانه در مناطق وسیعی از سوریه در حال تردد هستند و نیروهای اشغالگر آمریکایی هیچ اقدامی برای هدف قرار دادن آنها انجام نمی دهند.

از سالها قبل مشخص بود که رویکرد کنونی در برابر زندانیان داعشی و بدون هیچ گونه محاکمه، و نگهداری از آن ها توسط نیروهای با کمترین امکانات باعث ایجاد یک بمب ساعتی شده است. جامعه بین المللی مسئولیتی روشن در برابر ایجاد ناامنی توسط زندانیان داعشی دارد اما باید در مورد راه حلی طولانی درازمدت هم به صورت جدی اقدام نمود. در همان حال تبدیل شدن آن از یک کمپین نظامی از سال ۲۰۱۹ به نیرویی که اقدامات ضد تهاجمی و ضد تروریسم را با هم ترکیب کرده، پیچیدگی مأموریت آن را بیشتر نموده و نیازمند سرمایه گذاری عمیق منابع است. اما ائتلاف مبارزه با داعش حضور خود را کمتر کرده است و راه را برای نفوذ بیشتر داعش بازتر کرده و این موضوع اخیراً روشن شده است.

در همان سال( 1400 و 1402) حمله به زندان حسکه، زنگ بیدار باش برای جامعه بین المللی زده شد اما شاهد بیداری این جامعه نبودیم ای کاش جامعه بین المللی می دانست که رها کردن اتباعش،آنهم در شرایط سخت در کمپ های سوریه و عراق، نه‌تنها نقض تعهدات بین المللی آنها است بلکه فشار بی حدی روی دوش کشورهایی قرار می دهد که امکانات ضعیف برای مقابله با چنین چالش هایی دارند. این مسئله باعث ایجاد تهدیدهای امنیتی چشمگیر و بزرگی در آینده خواهد شد.

امروز بیش از گذشته بسیار حیاتی است که جامعه بین المللی نیاز جدی برای در پیش گرفتن رویکردی برای تعامل با خانواده‌های وابسته به جنگجویان تروریست را درک کند و تمایل سیاسی خود را برای بازگرداندن اتباع کشورهای خارجی به ویژه کودکانی که مسئول اعمال مسئول اعمال والدینشان نیستند نشان دهد. باید برنامه جامع و کاملی، برخلاف برنامه کنونی، در پروژه بازگرداندن این افراد تهیه شود که در آن مسئله محاکمه، بازپروری و بازگرداندن این افراد به جامعه گنجانده شود و تیمی متشکل از فعالان اجتماعی، روانشناسان، پلیس و عوامل امنیتی و سایر کارشناسان در آن حضور داشته باشند.  همچنین اعضای جوامعی که قراراست این افراد درآنها حضور داشته باشند باید حضوریابند. ممکن است برخی از این افراد که بازگردانده می‌شوندخطرتهدید امنیتی داشته باشند اما بایدکشورهایی که استرداد اعضای داعشی و خانواده‌های آنها را مدیریت می کنند به این مسئله نیز رسیدگی نمایند نه اینکه آنها را در کمپ هایی که احتمال فرار آنها وجود دارد رها سازند و کار خود را تمام شده تلقی نمایند.

شرایط امروز منطقه غرب آسیا و خاورمیانه با توجه به تحولات اخیرش از گذشته حساس تر و بحرانی تر و چالش برانگیزتر شده است که اگر با هوشمندی با آن برخورد نشود بطور قطع آتش این سهل انگاری دامن همه کشورهای دنیا را خواهد گرفت و امنیت بین المللی دچار مخاطره جدی خواهد شد تا دیرنشده باید فکرچاره بود و نسبت به این بحران که مسبب آن آمریکا و صهیونیزم بین الملل و تروئیکای اروپایی می باشد اقدام عملی نمود و این اقدام بر دوش سازمان ها و مجامع بی خاصیت بین المللی است که تا امروز دراین خصوص کوتاهی کرده اند و به مسئولیت ذاتی خود عمل نکرده اند.  

مسلماتنها راه برای بازگرداندن ثبات به سوریه و مهار داعش، برگزاری یک گفت‌وگوی فراگیر ملی است که به قطعنامه 2254 شورای امنیت که در سال 2015 ارائه شد و طرح صلح را برای این کشور ارائه می‌کند، پایبند باشد. لازم به ذکر است که سایر کشورهای عربی از جمله مصر، اردن، عربستان سعودی و امارات متحده عربی در دیدار 2024 خود از این موضع حمایت کردند. [4]

پی‌نوشت:

[1] - در شهریور ماه 1402 فرار گسترده تروریست‌های وحشی داعش از زندانی تحت کنترل شبه‌نظامیان کُرد سوریه (وابسته به آمریکا)، موجب اعلام حالت آماده‌باش گردید. در واکنش به این اتفاق، منبعی امنیتی در عراق گفته است، آمریکا با فراری دادن تروریست‌های داعش از زندانی در سوریه، در پی تکرار سناریوی زندان «ابوغریب» در عراق است! مدتی است که کارشناسان امنیتی به‌ویژه کارشناسان عراقی که نگران احیا و گسترش مجدد داعش در کشور خود هستند، نسبت به خطر زندان‌ها و اردوگاه‌هایی که داعشی‌ها و بستگان‌شان در آنها زندگی می‌کنند هشدار می‌دهند؛ زندان‌ها و اردوگاه‌هایی که توسط نیروهای کُردی وابسته به آمریکا اداره می‌شوند؛ آمریکایی که خود یکی از پدرخوانده‌های داعش و از عوامل اصلی «ساخت و راه‌اندازی داعش» است. طبق گزارش‌های متعدد، منابع خبری در شمال‌شرق سوریه از فرار تروریست‌های داعش از زندان خبر داده‌اند. اتفاقی که طی دو سال گذشته چند باری رخ داده و موجب شده است تا این گروهک تروریستی جان تازه‌ای بگیرد. تروریست‌های داعش که هنوز تعداد آنها مشخص نیست، از زندان «الصناعه» در شهر الحسکه فراری داده شده‌اند و در ادامه شبه‌نظامیان کُرد (از متحدان آمریکا در سوریه) که کنترل این زندان را در دارند، حالت فوق‌العاده اعلام کرده‌اند. درپی این اتفاق، یک منبع امنیتی عراقی به وبگاه المعلومه گفت که فرار تروریست‌های داعش و فرماندهان‌شان از زندان‌های سوریه از سال‌های گذشته تاکنون تحت اشراف مستقیم نیروهای آمریکایی صورت می‌گیرد. او که نامش فاش نشده است، افزود: «فرار زندانیان از زندان‌های الحسکه و غویران با طرح و برنامه آمریکا و با اجرای شبه‌نظامیان قسد صورت می‌گیرد؛ فراریان به‌طور عمده از فرماندهان بلندپایه داعش هستند که بسیاری از آنها حکم اعدام دارند. این منبع امنیتی عراقی تأکید کرد که آمریکا از تروریست‌های داعش برای ناآرام کردن مناطق شرق سوریه و حمله به نظامیان ارتش سوریه بهره می‌برد. او فرار عناصر داعش از زندان‌های سوریه را به فرار تروریست‌های القاعده از زندان ابوغریب در تیرماه ۱۳۹۲ تشبیه کرد؛ تروریست‌هایی که هسته اولیه داعش را در سوریه و عراق بنا گذاشتند. در آن برهه با حمله گروه القاعده به دو زندان امنیتی مهم عراق، ابوغریب و تاجی در نزدیکی بغداد حدود ۶۰۰ نفر از زندانیان موفق به فرار از این زندان‌ها شدند.

[2] - آمریکا صدها داعشی را از زندان حسکه فراری داد. کیهان: ۰۶ شهريورماه ۱۴۰۲ - ۲۰:۰۷- کد خبر: 272010.

3- Iraq Warns Syrian Rulers About Daesh Resurgence. . Kayhan .ir. Translator and author: Asadollah Afshar.  Publish Date: Wednesday 26 February 2025

[4]- آمریکا گروه تروریستی داعش را ایجاد کرد و به آن کمک کرد تا در سال 2014 حکومت ترور و ویرانی خود را در سوریه و عراق آغاز کند.

در سال 2017، حیدر العبادی، نخست وزیر سابق عراق، رسماً پیروزی بر این گروه را اعلام کرد.یگان های حشد الشعبی عراق که با نام حشدالشعبی نیز شناخته می شوند، نقش مهمی در آزادسازی مناطق تحت کنترل داعش در این کشور داشتند.در اواخر سال 2019، دولت سوریه و متحدانش نیز این گروه را شکست دادند.بقایای این گروه همچنان حملات تروریستی پراکنده ای را در هر دو کشور عربی همسایه انجام می دهند.

دکتر اسدالله افشار

• دکتر اسدالله افشار

• بازگشت مجدد داعش

• حیات تحریر الشام

• داعش

• بشار اسد

• سوریه

• گروه تروریستی داعش

• مهار داعش

• بازگرداندن ثبات به سوریه

• عراق

• تروریست‌های داعش

• حشد الشعبی عراق