مذاکرات صلح آستانه؛ تضمین صلح و ثبات منطقه

پايگاه خبري تحليلي «نيک رو»، روز سه‌شنبه 28 تیر ماه سال جاری، ولادیمیر پوتین و رجب طیب اردوغان رؤسای جمهور دو کشور شوروی و ترکیه به ایران سفر کرده  و دور هفتم مذاکرات صلح آستانه در خصوص بحران سوریه را به میزبانی ایران برگزار نمودند. صلح آستانه در حقیقت ابتکاری از سوی این سه کشور مهم منطقه در جهت پایان دادن به بحران‌ها و چالش‌های سوریه بوده و تا کنون شش دوره مذاکرات در این خصوص برگزار و پشت سر گذاشته شده است. هرچند در برخی زمان‌ها مواضع سه کشور در پاره‌ای از موارد از ابعاد راهبردی همسان نبوده و بیشتر ترکیه گاهی تنش زا عمل نموده است اما با وجود موارد اختلافی و داشتن منافع مشترک در خصوص سوریه، متفق القول در این شرایط حساس منطقه که آمریکا جولان می‌دهد تا روزنه‌ای را برای شکاف میان این سه کشور ایجاد نماید، با هوشمندی و اشراف بر مسائل منطقه مدیریت کرده و خواهان حل بحران سوریه از طریق گقت و گو و دیپلماسی هستند. برگزاری این نشست اگرچه بیشتر ناظر بر حل بحران سوریه تلقی می‌گردد اما می‌تواند از ابعاد گوناگون سیاسی و اقتصادی در روابط هرسه کشور تأثیر بسزایی داشته باشد و صلح و ثبات را در منطقه تضمین نماید و پای فتنه گری‌ها و آشوب سازی‌های آمریکا و متحدان شرور اروپایی، عبری- عربی این کشور تروریسم پرور حامی تروریست‌های را از منطقه قطع نماید تا آرامش در این بخش از منطقه حساس و حیاتی مهم جهان حکمفرما گردد.       

این نشست مهم در شرایطی برگزار شد که روسیه در جنگ با اوکراین می‌باشد و جوبایدن دوسفر نمایشی اخیر خود را بدون هیچ گونه دستاوردی به عربستان و اسرائیل انجام داده و با انتقادات شدید تحلیل گران داخلی آمریکا و محافل سیاسی جهان روبرو و با  سرخوردگی و شرمندگی و دست از پا درازتر به آمریکا بازگشته است که البته در خصوص سفر جوبایدن و نتایج آن باید در مقاله‌ای جداگانه به آن پرداخته و تحلیل شود. در هر صورت نشست آستانه با توجه به متن و حواشی خاصش؛ از سوی صاحب نظران و تحلیل گران مثبت ارزیابی و نتایج آن برای سه کشور و منطقه حساس خاورمیانه مهم توصیف شده است که در این یادداشت کوتاه هم به متن و حواشی و هم به برخی از آن دیدگاه‌ها و تحلیل‌ها اشاراتی خواهیم داشت تا درک درستی از اهمیت برگزاری این نشست در تمامی ابعاد ادراک شود.

1- آقای رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه و هیئت همراه پیش از ظهر سه‌شنبه 28 تیرماه سال جاری با رهبر معظم انقلاب دیدار و معظم له در این دیدار با تأکید بر لزوم افزایش همکاری‌های دو کشور به‌ویژه همکاری‌های تجاری، رژیم صهیونیستی را از عوامل اصلی ایجاد اختلاف بین کشورهای اسلامی برشمردند و با تأکید بر این که آمریکا و رژیم غاصب نمی‌توانند جلوی حرکت عمیق فلسطینی‌ها را بگیرند، درخصوص مسئله سوریه خاطرنشان کردند: حفظ تمامیت ارضی سوریه بسیار مهم است و هرگونه حمله نظامی در شمال سوریه قطعاً‌ به ضرر ترکیه، سوریه و همه منطقه، و به نفع تروریست‌ها خواهدبود. رهبر انقلاب در دیدار با رئیس‌جمهور ترکیه با تأکید بر این که ما امنیت ترکیه و مرزهای آن را امنیت خود می‌دانیم، خطاب به اردوغان گفتند: شما نیز امنیت سوریه را امنیت خود بدانید. مسائل سوریه را باید با مذاکرات حل کرد و ایران، ترکیه، سوریه و روسیه با گفت‌وگو این مسئله را تمام کنند.

اردوغان نیز در دیدار با رهبر فرزانه انقلاب بیان داشتند: ترکیه هیچ‌گاه در مقابل اجحاف علیه ایران ساکت ننشسته و برادری ایران و ترکیه در همه زمینه‌ها باید گسترش پیدا کند.

2- آقای ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه و هیئت همراه عصر همان سه‌شنبه 28 تیر ماه با رهبر معظم انقلاب دیدار و معظم له در این دیدار با تأکید بر ضرورت عملیاتی شدن تفاهم‌ها و قراردادهای بین دو کشور، هوشیاری در مقابل سیاست‌های فریبکارانه غرب را لازم دانستند و خاطرنشان کردند: همکاری‌های بلندمدت ایران و روسیه عمیقاً به نفع هر دو کشور است. معظم له در خصوص ماجرای ناتو و جنگ در اکراین با بینش و بصیرت اعلام موضع و در باره ضرورت همکاری‌های اقتصادی ایران و روسیه به‌ویژه در پی تحریم‌های غرب تأکید و این همکاری‌ها را  به نفع هر دو کشور دانستند و همچنین هوشیاری در مقابل فریبکاری غرب را نیز ضروری خواندند.

رئیس‌جمهور روسیه نیز در این دیدار با تأیید مواضع رهبر انقلاب درباره منطقه قفقاز، مواضع دو کشور در قضیه سوریه از جمله در مخالفت با حمله نظامی به شمال این کشور را کاملاً منطبق با یکدیگر خواند و گفت: منطقه شرق فرات باید تحت کنترل نیروهای نظامی سوریه قرار بگیرد.

3- آن چه در سفر اردوغان و پوتین به تهران روی داده در کنار امضای ده‌ها توافق نامه تجاری و اقتصادی برای افزایش مراودات، در دو حوزه سرمایه‌گذاری و مراودات بانکی قابل توجه است. تفاهمنامه سرمایه‌گذاری۴۰ میلیارددلاری روسیه در نفت ‌و گاز ایران و ارتقای تجارت با ترکیه- همسایه ایران و کشور راهبردی منطقه به‌رغم عضویت در ناتو و هم‌پیمانی با امریکا- به ۳۰ میلیارد دلار در سال، بخشی از قدرت‌نمایی ایران با حفظ اصول و در شرایط توقف مذاکرات برجام و تشدید تحریم‌ها و فشار‌های غربی است.

4- در این نشست روابط متقابل سه کشور با احترام و در چارچوب منطق دیپلماسی صورت گرفت و هیچ کدام از سه کشور از خطوط قرمز سیاسی خود عدول نکردند و در نهایت اخلاق سیاسی به گفت و گو در حل بحران سوریه و مباحث راهبردی و استراتژیکی مد نظر خود پرداختند. به عبارتی هیچ کدام از سه کشور به دنبال برتر جویی و دیکته نظرات خود نبودند و این مهم از متن بیانیه کاملا آشکار است.

5- دور هفتم نشست آستانه اگر چه برای بررسی و تقویت ثبات و امنیت در سوریه می‌باشد اما باعث شد تا همزمان دیدارها و توافقات دو جانبه و سه جانبه‌ای میان طرفین صورت گیرد. از نگاه تحلیل گران و صاحب نظران؛ نکته مهم این رویداد بزرگ در سطح منطقه‌ و جهان که نشانگر شکل‌گیری ساختار جدید چند جانبه‌گرایی در برابر یک جانبه‌گرایی آمریکایی‌ می‌باشد، تاثیرات این توافقات بر اصل خنثی سازی تحریم‌ها و مقابله با فشارها و تهدیدات غرب می‌باشد و این اتفاق میمون و مبارک می‌تواند در افول قدرت منطقه‌ای و جهانی آمریکا و متحدانش نقش اساسی و کلیدی ایفا نمایدکه قطعا آینده تأثیرگذاری این نشست را نشان خواهد داد.

6- این نشست اگرچه با هدف حل بحران سوریه و نجات این کشور از معضلات و مشکلات ویرانگربیش از 8 ساله جنگ تروریست‌ها تربیت شده آمریکا و متحدانش صورت گرفت اما در ورای آن نمی‌توان از کاهش و حل مشکلات این سه کشور در ابعاد سیاسی و اقتصادی هم چشم پوشی کرد و سخنی به میان نیاورد که در این بین ترکیه سهم عمده‌ای در ایجاد این اختلافات داشته که امیدواریم این مشکلات با نشست‌های دوجانبه هرسه کشور با یکدیگر که داشته‌اند به حداقل و نهایتا حل شود و آثار مثبت آن در صلح و ثبات منطقه هویدا گردد؛ و تحقق این امر می‌تواند ترکیه را در حال حاضر که منزوی می‌باشد و اوضاع اقتصادیش آشفته نیز می‌باشد از بحران خارج کند خصوصا اکنون که در آستانه کمبود مواد غذایی مخصوصا گندم است، باید بیشتر با روسیه و همچنین ایران تعامل نماید و از گسترش اختلافات و ایجاد تنش‌های پرهیز نماید تا در داخل ترکیه با بحران مشروعیت سیاسی مواجه نگردد.

7- البته از سوی برخی صاحب نظران رسانه‌ای؛ نشست سه‌جانبه تهران به معنای نمایش و ایجاد موازنه قدرت در قبال سیاست خاورمیانه‌ای اخیر بایدن و سپس موازنه‌ای علیه آزار و ایذای مجموعه‌های عبری- عربی بابت مهار و انزوای تهران در معادلات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای تحلیل شده است و معتقدند این نشست معنادار در حقیقت تنها به رایزنی حول محور سوریه، بحران اوکراین و امنیت مواد غذایی و بحث از صادرات غلات اوکراین نبوده است و با توجه به شرایط جهانی این سه کشور مهم در منطقه، اهداف دیگری ازجمله سیاسی، اقتصادی، تجاری و دفاعی در پشت این نشست بوده است که در آینده بیشتر این اهداف مشخص و عریان خواهد شد.

8- این نشست که هوشمندانه و در زمان مناسب با توجه به شرائط منطقه‌ای و بین‌المللی برگزار گردید از پیام‌های بسیار مهم برخوردار بوده که می‌توان این پیام‌ها را از سخنان مهم رهبرمعظم انقلاب استخراج نمود و با فهم کدهای آن، آینده منطقه را رقم زد. مهم ترین دیدگاه رهبر معظم انقلاب که باید برجسته شود این نکته ارزشمند می‌باشد که سه کشور باید مسائل منطقه را خود در منطقه حل و فصل کنند و بدانند با وجود اتحاد و وحدت راهبردی و استراتژیکی هرگز نیاز به حضور کشورهای فرامنطقه‌ای با رهبری آمریکایی‌ها و متحدانش نخواهند داشت و می‌توانند پای این جرثومه فساد فتنه انگیزتروریسم پرور را از منطقه قطع کنند و سایه شوم مرگبارش را از سر مردمان مظلوم منطقه از سوریه گرفته تا لبنان، عراق، افغانستان، یمن، لیبی و سائر کشورهای ستمدیده، کوتاه نمایند.

در باب آثار و نتایج این نشست مهم تحلیل فراوان است و مسلما دلسوزان فهیم سیاسی کشور در روزهای آینده بیشتر به آن خواهند پرداخت و از دیدگاه آنان نیز بهره مند خواهیم شد. امید است این یادداشت کوتاه که بخشی از آن تحلیل‌ها می‌باشد مفید و مورد استفاده واقع شود.

دکتر اسدالله افشار

• دکتر اسدالله افشار

• ولادیمیر پوتین

• رجب طیب اردوغان

• مذاکرات صلح آستانه

• بحران سوریه

• صلح آستانه

• مذاکرات برجام