پايگاه خبري تحليلي «نيک رو»، 26 شهریورماه سال جاری و بعد از سالها تلاش دیپلماتیک، در آغاز دومین روز فعالیت بیست و یکمین اجلاس«سازمان چند جانبه منطقهای» در تاجیکستان؛ دو کشور قدرتمند و بنیانگذار چین و روسیه با همراهی سایراعضای دائم سازمان همکاری منطقهای شانگهای[1] از هند گرفته تا پاکستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان و قزاقستان؛ با درخواست عضویت دائم ایران آن هم پس از 16 سال با اجماع و اتفاق آراء موافقت نمودند.[2] ولادیمیر پوتین رییس جمهور شوروی طی پیامی به صورت مجازی این عضویت را تایید کرد و در خصوص جایگاه ایران به عنوان یک عضو دائم مؤثر در این سازمان بین المللی اظهار داشت: «پیوستن ایران به سازمان منطقهای همکاری شانگهای اقتدار این سازمان را افزایش میدهد».
ایران اکنون با تمام فشارها و تحریمهای ظالمانه و ضد حقوق بشری آمریکا و متحدانش برای اولین بار در یک سازمان بین المللی پذیرفته شده است. این اتفاق میمون و مبارک اگر چه یک موفقیت جهت دار و حائز اهمیت به شمار میرود اما از سوی دیگر حکایتگر شکست سیاستهای یکجانبه گرایی آمریکا و متحدانش در ارتباط با ایران و منطقه میباشد و پیام روشن آن این است که آمریکاییان باید هرچه زودتر از منطقه غرب آسیا و خاورمیانه خارج شوند که تأخیر و تعلل در این خصوص برایشان نه تنها گران و سنگین تمام خواهد شد بلکه باید منتظر تبعات داخلی آن در کشورشان و همچنین تبعات بین المللی آن در سطح جهان باشند.
ازنگاه کارشناسان و تحلیل گران سیاسی این عضویت راهبردی تأثیر مهمی بر روند همکاریهای همه جانبه ایران با همسایگان آسیایی داشته و میتواند از حیث سیاسی، اقتصادی، بازرگانی، نظامی، امنیتی، فرهنگی و هنری؛ به رشد و پیشرفت کشورها و منطقه کمک شایانی کند و از واگرایی جلوگیری نماید و بستر تفاهمی را در جهت همگرایی دولتها- ملتها فراهم آورد. قطعا پیوستن ایران مقتدر و با صلابت به این سازمان، نه تنها امنیت منطقه را تضمین میکند بلکه ثبات، صلح و آرامش را به مردمان منطقه هدیه خواهد نمود.
این سازمان که در سال ۲۰۰۱ توسط سران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان تشکیل شد، اهدافی را برای خود ترسیم کردهاند که ایران نیز مسلما به عنوان یک عضو دائمی در این مسیر به دنبال تحقق همان اهداف خواهد بود؛ این اهداف این گونه بیان شده است: ایجاد یک حلقه ارتباطی برای تعمیق همکاری مؤثر کشورهای عضو در زمینههای سیاسی، اقتصادی و تبادلات در موضوعات آموزش، انرژی، حمل و نقل، گردشگری و حفاظت از محیطزیست، حفظ و تضمین صلح، امنیت و ثبات در منطقه و حرکت به سوی استقرار یک نظم سیاسی و اقتصادی جدید بینالمللی.
صاحب این قلم نیز با دیدگاه بیان شده از سوی رییس جمهور رییسی که در اجلاس مذکور مطرح گردید موافق است و اعتقاد دارد که:
1- سازمان همكاري شانگهاي ميتواند با اتكاي به ظرفيتهاي اقتصادي، سياسي، ارزشي و جمعيتي خود به نيروي پيشران چندجانبهگرايي جهاني تبديل شود؛
2- اين امر بستر مناسبی را فراهم می آورد که بر پايه ارزشهاي مشترك كشورهاي در حال توسعه است؛
3- امروز جهان وارد دوران جديدي شده و سلطهطلبي و يكجانبهگرايي رو به زوال است؛
4- نظام بينالملل به سوي چند قطبي شدن و بازتوزيع قدرت به سود كشورهاي مستقل، در حال تغيير است؛
5- برخورد با تروريسم، افراطگرايي و جداييطلبي در منطقه که از سوی آمریکاییان و متحدانش، حمایت و پشتیبانی و تجهیز میشوند و صلح، ثبات، امنیت و تمامیت منطقه را هدف قرار دادهاند نه یک انتخاب که یک ضرورت استراتژیکی تاریخی بر اساس اهداف از پیش تعیین شده سازمان همكاري شانگهاي است که قطعا کوتاهی و قصور در این زمینه سازمان را با آسیب جدی مواجه ساخته و ماهیتش را زیر سئوال می برد؛
6- روح حاكم بر سازمان برپایه اعتماد متقابل، منافع مشترك، برابري، رايزني مشترك، احترام به تنوع فرهنگي و توسعه مشترك بنا شده است و میتواند به عنوان ابزاري كليدي در راستاي حفظ صلح در قرن ۲۱ مورد توافق باشد و مورد عمل قرار گیرد و نقش حیاتی و تاریخی خود را در این برهه حساس ایفا نماید.
سخن در این خصوص فراوان است اما به همین میزان بسنده میشود تا گفته باشیم عضويت دايمي ایران درپيمان شانگهاي گرچه اقدامی موفقيت آمیز و البته استراتژيك بشمار میآید اما باید از همه ظرفیتها و استعدادهای موجود در این سازمان هم استفاده شود؛ و این نکته را با هوشمندی و درایت و مطالعه همه جانبه یادآور میشوم که در نظر داشته باشیم تا با سیاست در این مسیر گام بر داریم و از حل عاجل موضوع برجام هم غفلت نورزیم و در خواب این عضویت از امر مهم دیگری غافل نگردیم تا شیرینی این موفقیت در کام ملت تلخ گردد.
از مزایای این عضویت و ظرفیت و استعداهای سازمان شانگهای باید در رفع گرهها، بحرانها و چالشهای بین المللی خود بهره جوییم و کشور را از وضعیت فعلی و مشکلات عدیده خارج سازیم تا مردم عزیزمان نفسی به راحتی کشیده و در انتظار روزهای بهتر و شادی باشند که به دست دولت سیزدهم رقم خواهد خورد. به امید آن روز که لبخند مردم شریف و با حیای خود را نظاره گر باشیم و در تجلیل از اقدامات گره گشای دولت مردمی جشن قدردانی برپا نماییم.
پینوشت:
[1] - در مورد سازمان همکاری منطقهای شانگهای باید گفت که این سازمان در آوریل 1996 با پیشنهاد چین و روسیه و عضویت قزاقستان، تاجیکستان و قرقیزستان با نام شانگهای 5 تشکیل شد و با دستور کار مقابله با تروریست، قاچاق مواد مخدر، امنیت مرزها و ایجاد امنیت دسته جمعی شروع به فعالیت کرد.
در سال 2001، به پیشنهاد چین، نام آن به سازمان همکاری شانگهای تغییر و با اضافه شدن عضویت ازبکستان کار خود را ادامه داد. گرچه این سازمان در سالهای بعد، رشد تجارت و همکاریهای بازرگانی اقتصادی را مورد توجه قرار داد، ولی اصولا این پیمان منطقهای، ماهیت امنیتی نظامی دارد و به نوعی یک پیمان نظامی در مقابل ناتو به شمار میرود؛ یکی از پیمانهای منحصر به فرد دسته جمعی که ماهیت نظامی غیر غربی دارد.
[2] - پیشتر ایران در سال ۲۰۰۵ به همراه هند و پاکستان به عضویت ناظر سازمان شانگهای پذیرفته شد و در حالی که هند و پاکستان از سال ۲۰۱۷ به عضویت دائم این سازمان درآمدند ولی درخواست ایران برای عضویت دائم مورد قبول قرار نگرفت تا همچنان در کنار مغولستان، افغانستان و بلاروس بهعنوان عضو ناظر با این سازمان همکاری کنند. بعد از گذر سالها سرانجام در نشست اخیر سازمان شانگهای که روز جمعه 26 شهریور ماه 1400 در تاجیکستان به پایان رسید، درخواست عضویت دائم ایران مورد موافقت 8 کشور عضو دائم این سازمان از جمله هند، قزاقستان، چین، قرقیزستان، پاکستان، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان قرار گرفت.