در باب منظومه فکری تحول خواه امام خمینی(ره)

پايگاه خبري تحليلي «نيک رو»، امام خمینی( ره) به عنوان بنیانگذار انقلاب اسلامی و مبتکر یک مکتب فکری، مرزهای جغرافیایی را درنوردیده و به گفتمان مهمی در جهان تبدیل شده است. 34سال است که روح بلند آسمانی این مجاهد فی سبیل ا...، مرجع عالیقدر، عارفِ زاهدِ پارسا، فیلسوف، حکیمِ فرزانه، رهبرِ آزادگان جهان، امام عقلانیت و احیاگر تشیع و تمدن اسلامی به ملکوت اعلی پیوسته اما همچنان در قلوب مردم ایران و علاقمندانش در سرتاسر عالم  از محبوبیت برخوردار و مورد احترام و ادب و قابل ستایش و تحسین هستند.

امام خمینی(ره) با توجه به مرام و مسلک سیاسی خود از نگاه کارشناسان و تحلیل گران منصف آگاه داخلی و بین‌المللی  فردی است که تمام قواعد نظام استکباری جهان را به چالش کشیده و با درایت و تیز بینی خاصش، طرحی نو در سپهر حکمرانی جهانی برپا ساخته است.

13خرداد مصادف با سی‌و‌چهارمین سالگرد ارتحال امام خمینی(ره) است. او برای بسیاری از شخصیت‌های جهانی شناخته شده است و از ویژگی‌های متفاوتی برخوردار است که او را از دیگر رهبران جهان متمایز می‌کند. تفاوت او با دیگران را می‌توان در تفسیر مواضع و دیدگاه‌هایش در سخنان بزرگان جهان مشاهده کرد.

همان گونه که بیان شد مکتب امام خمینی به یک گفتمان مهم فکری تبدیل شده است. انقلابی که او پایه گذاری کرد به ایران محدود نبوده و آثار آن را در منطقه و سایر نقاط جهان می‌توان دید. تاریخ معاصر ایران، چهره‌ها و جریان‌های سیاسی مختلفی را به خود دیده است که هر یک به نوعی مدعی رویکرد تحول، پویایی و اصلاح در جامعه ایران بوده‌اند. اما در میان این شخصیت‌های سیاسی، پیروزی انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی (ره) به دست آمد و رویکرد تحول‌گرایانه ایشان در این موضوع نقش اساسی داشت.

تحول در مفهوم اسلام سیاسی اولین مؤلفه‌ای است که باید در دیدگاه تحول آمیز امام خمینی به آن توجه کنیم.

بسام ابوعبدالله استاد روابط بین‌الملل دانشگاه دمشق در آستانه سی‌و‌چهارمین سالگرد ارتحال امام خمینی (ره) در گفتگو با وب سایت شبکه پرس‌تی‌وی اظهار داشته است: امام خمینی (ره) ایران را به یک قدرت منطقه‌ای تبدیل کرد که در تحولات سیاسی جهان ایفای نقش می‌کند. در واقع، ایران از کشوری وابسته به آمریکا به کشوری مستقل، قدرتمند و دارای نفوذ قابل توجه در منطقه و جهان تبدیل کرد.

به گفته ابوعبدالله، امام خمینی نه تنها ایران، بلکه بسیاری از کشور‌های جهان را تحت تأثیر قرار داد. اکنون جهان در حال تحول بزرگی است و ایران در قلب این تحول در کنار روسیه و چین قرار دارد.

این استاد روابط بین‌الملل دانشگاه دمشق در همین گفت‌و‌گو در باب شخصیت امام خمینی اظهار داشته است: شخصیت امام خمینی (ره) از چند جهت، قابل توجه و تأمل است؛ نخست، نظراتی را درباره لزوم مستقل بودن ملت‌ها و مقاومت در برابر قدرت‌های سلطه‌گر مطرح کردند. دوم؛ مهارت‌های سیاسی و قدرت فکری امام خمینی (ره) در توانایی ایشان در ایجاد قانون اساسی که قدرت را بین ارکان مختلف جمهوری اسلامی تقسیم می‌کرد، نمایان شد؛ و سوم آنکه؛ امام خمینی (ره) تأثیر بسیار زیادی بر نسل انقلاب و همچنین نسل‌های بعد از خود داشت. این عوامل باعث شد که ایران به یک قدرت منطقه‌ای تبدیل شود.

ابوعبدالله می‌گوید: برای درک بهتر عظمت امام خمینی (ره) و نفوذ ایشان بر ملت‌های جهان، باید نگاهی به رفتار دشمنان با ایشان داشت. مدت کوتاهی پس از انقلاب، ایران به مدت هشت سال با تجاوزات وحشیانه صدام حسین (دیکتاتور عراق) مواجه شد و پس از آن نیز ایران هدف تحریم‌های شدید قرار گرفت و این موضوع همچنان ادامه داد.

این استاد روابط بین‌الملل دانشگاه دمشق به پرس‌تی‌وی اظهار داشته و می‌گوید: ایران تحت این فشار‌ها رشد کرد و در مسیر شکوفایی به موفقیت‌های بزرگی دست یافته است. همچنین توانست قدرت دفاعی خود را بالا ببرد و نیاز‌های مردم را تأمین کند و به خودکفایی در حوزه تولید مواد غذایی برسد.[1]
 

جمهوریخواهی و اسلام گرایی در ایده امام خمینی به عنوان دو ستون اصلی تأسیس جمهوری اسلامی، نقش اساسی در تغییر بنیادها و سیستم اداری کشور داشت.
امام شخصی بود که طرفدار تحول بود، نقش او محدود به معلم و مربی صرف نبود ، بلکه او به معنای واقعی کلمه، نقش یک فرمانده فعال را در این زمینه بازی می‌کرد. او بزرگترین تحولات را در دوران خود به همراه داشت که حوزه‌ها و عرصه‌ها و زمینه‌های بی‌شماری را در بر می‌گرفت.
 

در منظومه فکری امام خمینی چند نکته قابل مهم وجود دارد که قطعا در ایجاد تحولات بنیادی در حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی می‌تواند نقش اساسی ایفا کند و جامعه را به رشد و تعالی مد نظر رهنمون سازد. این چند نکته، کلیدی بوده و در این یادداشت تنها به آن‌ها اشاره می‌گردد:  اصل توحید، اصل ولایت، اصل عبودیت و بندگی، فقه پویای مبتنی بر فقه جواهری و سنتی،  استقلال، آزادی، وحدت و اتحاد اقوام ایرانی در پرتو اسلام و ایران، «جمهوریت» و «اسلامیت»،  عدالت، امنیت، پیشرفت و تمدن، مبارزه با فساد و انواع فساد، عدالت اجتماعی، طرد و نفی خوی کاخ‌نشینی و اشرافی‌گری، تجمل‌پرستی برای مسوولان جمهوری اسلامی، کارآمدی نظام اجرایی کشور، درک زمانه و مقتضیات آن، دشمن‌شناسی و بصیرت‌افزایی  و...
 

استنباط صحیح منظومه فکری حضرت امام خمینی (رحمة الله علیه) نیازمند کار عمیق اجتهادی و مجتهدانه است که در نهضت بازگشت به اندیشه‌های معمار انقلاب اسلامی، به آن نیازمندیم. در این میان، رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت الله خامنه‌ای به عنوان امتداد دهنده راه معمار کبیر انقلاب اسلامی و شارح و مفسر بزرگ اندیشه‌های ایشان، در طول دوران زعامت خود با درک حضوری و شهودی و رجوع مداوم به اندیشه‌های مکتوب امام راحل؛ به استنباط مجتهدانه و تبیین منظومه فکری حضرت امام به مناسبت‌های مختلف پرداخته‌اند و از این لحاظ کامل ترین و دقیق ترین استنباط اجتهادی اندیشه‌های امام را در منویات ایشان باید جست و به عبارت دیگر اندیشه‌های ناب امام راحل را در آیینه و مرآت رهبر معظم انقلاب باید نگریست و فهم کرد.
 

 صاحب نظران معتقدند؛ مشارکت حداکثر مردم در تصمیم گیری از طریق صندوق‌های رأی، دومین موضوع تحول در دیدگاه امام خمینی است. ایشان از همان آغاز قیام، به توانایی جامعه اسلامی برای تأمین نیازهای خود و حرکت در مسیر تعالی اعتقاد داشت. وی همچنین معتقد بود كه اگر جامعه، آزادی و استقلال داشته باشد و از استبداد داخلی و استعمار خارجی رهایی یابد، جامعه مملو از خلاقیت و نوآوری خواهد بود. این عقیده ایده نوآورانه امام برای طراحی آینده دولت و جامعه اسلامی ایران بود.
 

بدون شک، جهان اسلام از روز پس از پیروزی انقلاب اسلامی تحت رهبری امام خمینی و تأثیرآن، با تغییر و تحول روبرو شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ، شاهد افزایش جنبش‌های اسلامی در منطقه بودیم.
استراتژی امام خمینی در شکل گیری دولت اسلامی تجربیات ارزشمند و غنی را به جنبش‌های اسلامی به ارمغان آورد.
 

انقلاب اسلامی در ایران اولین تجربه موفق و پیروزمندانه در نوع خود بود که توانست برای اولین بار اهداف و آرمان‌های قیام‌های اسلامی در ایران را تحقق بخشد. اینگونه بود که امام جنبش خود را آغاز کرد و منجر به تحول در سطح ملی شد. امام ملت ایران را به معنای واقعی کلمه ، چه در زمان فعالیت‌های انقلابی و چه پس از پیروزی انقلاب ، دگرگون کرد.
بسیاری براین باورند که دیدگاه‌های امام ، که جنبش سیاسی وی را مؤثرکرده است ، همه مسلمانان را در مبارزات فرهنگی و سیاسی خود علیه شرق و غرب متحد می‌کند.
 

امام امام تحول بود ... ما باید از امام درس یاد بگیریم. هر جامعه زنده و پویا نیاز به تحول دارد. امروز، ما درحوزه‌های گوناگون و عرصه‌های مختلف، نیاز به تحول داریم و اگر این تحولات در سطح کلان انجام نشود، نظام اجرایی کشور کارآمدی خود را از دست خواهد داد و حاکمیت با بحران‌ها وچالش‌های جدی آسیب پذیری مواجه خواهد شد که چه بسا مشروعیت و مقبولیت نظام را زیر سئوال برده و جامعه را با خطراتی روبرو سازد.[2]     
 

امام خمینی روح جمهوری اسلامی است و آنچه او در مکتب و منظومه فکری خود با رویکرد تحول خواهی برای کشورمان و ملت‌های مسلمان رقم زد، همگی بر پایه فکر، اندیشه عمیق، ایمان الهی و هوشیاری در برابر تهدیداتی بود که امام سر راه کشورمان و سر راه جوامع اسلامی می‌دید. امام در زمینه اداره بهینه کشور، استوار کردن امور بر پایه اراده ملی، ضرورت آگاهی بخشی به جامعه در زمینه برنامه ریزی‌های دشمنان برای آینده ملل مسلمان و رساندن ملت ایران به قله پیشرفت و توسعه و عزت و اقتدار هر کدام مبانی دقیقی را تدوین ساختند که بازخوانی و بررسی آن نه تنها برای نسل جوان جامعه امروز بلکه برای مدیران سطوح عالی اجرایی و سیاسی کشور بسیار ضروری است.
 

بلاشک با تأسی و با بازگشت به آموزه‌های مکتب فکری تحول خواه امام راحل قادر خواهیم بود بر مشکلات اقتصادی ریز و درشت کشور که مردم عزیزمان را رنج داده و کارآمدی نظام را به چالش کشانده با هوشمندی، درایت، امید، ایمان فائق آییم تا کشتی انقلاب اسلامی را به ساحل امن رسانده و حیات پر برکتش را تضمین نماییم.    
 

پی‌نوشت: 

[1] - خبرگزاری دانشجو به نقل از وب سایت شبکه پرس تی وی. شنبه 13 خرداد ماه 1402- 40: 16- کد خبر: ۱۰۷۹۰۱۱.  
[2]- Ruhollah Khomeini: Imam of transformation. By Zahra Pakravan. Translator: Asadollah Afshar. TEHRANTIMES/ June 3, 2023 - 17:8

دکتر اسدالله افشار

• دکتر اسدالله افشار

• امام خمینی

• بنیانگذار انقلاب اسلامی

• رهبرِ آزادگان جهان

• 13خرداد

• سالگرد ارتحال امام خمینی

• تاریخ معاصر ایران

• ارتحال امام خمینی

• شخصیت امام خمینی

• آیت الله خامنه‌ای

• معمار کبیر انقلاب اسلامی

• آزادی و استقلال

• دولت اسلامی

• انقلاب اسلامی