پايگاه خبري تحليلي «نيک رو»، مراسم عزاداری امام حسین علیهالسلام یکی از سرمایههای بزرگی است که خداوند در پرتو خون مطهر آن امام همام و یاران صدیقش به عاشقان مسیر حق عطا کرده است. روضهخوانها، مداحان و ذاکران و هیئتهای مذهبی همه و همه در زنده نگه داشتن آیین بزرگ و انسانساز فرهنگ عاشورا و قیام حسینی نقشآفرین بودهاند.
این مراسم باهمه تأثیرات شگرفی که بر اخلاق و روحیات مردم دارد، بدان معنا نیست که در این مراسم همه حرمتها حفظ شود. گاه اختلاط زن و مرد و عدم رعایت پوشش مناسب توسط خانمها به صحنههایی ناراحتکننده و دردآور تبدیل میشود که هیچ سنخیتی با عزاداری امام حسین علیهالسلام ندارد.
مراسم عزاداری محرم، مراسم مردمی است و هیچکس هم نمیتواند مانع حضور مردم در این برنامهها و عزاداریهاشود. منع مردم امکان ندارد ولی رها کردن برنامه عزاداریها هم که تا این حد حرمتها در آن شکسته شود قابلقبول نیست.
قطعاً اگر این موضوع بهعنوان یک دغدغه برای مسئولان فرهنگی جامعه و هیئتهای عزاداری مطرح شود میتوان تا حد زیادی به اصلاح آن پرداخت. بدون تردید اگر هیئتها اصلاح شوند، رؤسای هیئتها توجیه شوند و بدانند که اصل، تبیین و زنده نگهداشتن آرمانها و اهداف امام حسین است نه تشکیل هیئت و گرم کردن و شلوغ کردن آن، میتوان بهمرور به اصلاح رفتار مردم پرداخت. به عبارتی برای هیئتها باید این موضوع بهدرستی تبیین شود که هدف اصلی، زنده نگهداشتن قیام امام حسین علیهالسلام است، نه حفظ هیئت و گستردهتر کردن آن. هیئتها ابزار هستند نه هدف. گاه هیئت هدف میشود و امام حسین علیهالسلام وسیله برای حفظ این هیئت و این خطرناک است، این به معنای دور شدن از هدف اصلی قیام عاشوراست. برنامههای عزاداری محرم قبل از آنکه تبدیل به یک سنت صرف شود باید تبدیل به یک برنامه فرهنگی، روشنگر و بیدارکننده برای مبارزه با ظلم و فساد و تباهی و لاابالیگری باشد.
تجربه نشان داده مردم با هر خلقوخوی و مرامی که داشته باشند به امام حسین علیهالسلام علاقهمندند. در مراسم عزاداری او شرکت میکنند، بر سر و سینه میزنند، نذر میکنند، لباس سیاه بر تن میکنند و به دنبال یک وعده غذای نذری امام حسین میگردند تا به امید شفادهی آن را بخورند. کسی نباید به خاطر ظواهر غیرشرعی عدهای مانع حضور آنها در مراسم عزاداری شود مگر اینکه کسی هدفمند به دنبال برنامهها خاصی باشد ولی به رها کردن این مردم و یا راضی بودن به حضور آنها در مراسم عزاداری نیز نباید اکتفا کرد.
دهه محرم یا سایر اوقات که مناسبتهای مذهبی در آن وجود دارد بهترین فرصت برای تبلیغ شعائر دینی و فرهنگسازی است. خیلی از این مردمان در سایر مناسبتها حضور پیدا نمیکنند، حتی ممکن است از برنامههای مذهبی صداوسیما هم استفاده نکنند و یا اصلاً گیرندههای آنها، گیرندههای دیگری باشد ولی وقتی با پای خودشان در این مراسم حضور پیدا میکنند، هر چند گاه ظواهر ناپسند و یا برخی رفتارهایشان لطماتی هم به عزاداری وارد میکند ولی باید از این موقعیت استفاده کرد و آن را تبدیل به یک فرصت کرد. امر به معروف و نهی از منکر رسالت سنگینی است که از اهداف اصلی قیام امام عاشورا بوده است، در این ایام این فریضه بایستی بهدرستی اجرا شود. فراموش نکنیم که امر به معروف و نهی از منکر در وهله اول یک تذکر است و نقش تذکر در اصلاح اخلاق و رفتار مردم بسیار مؤثر است یادآوری و تذکر از وظایف پیامبران بوده است. خداوند خطاب به پیامبر اسلام میفرماید: «وذکرفان الذکری تنفع المؤمنین» (ذاریات/55) یا «فذکر انما انت مذکر، لست علیهم بمصیطر» (غاشیه/20-22)
بسیاری از منکرات در جامعه از فراموشی این فریضه است. خداوند در قرآن، هم بر امر به معروف و نهی از منکر تأکید کرده و هم به لزوم تذکّر. تذکّر انسان را از خواب غفلت بیدار میکند. تذکّر همان هشدار است. هشداری که انسان را چهبسا از کژراهه بازدارد. برخی از مردمی که در مراسم عزاداری امام حسین علیهالسلام شرکت میکنند؛ ولی از نظر ظواهر پایبندی لازم را ندارند، دارای استضعاف فکری هستند. این استضعاف قابل درمان است و درمان آن داروی آگاهیبخشی و روشنگری است.
نکته دیگر که در باب هیئتهای سینهزنی باید بدان اشاره کرد افزایش بیرویه برخی بدعتها یا اعمال غیرمرتبط با عزاداری محرم است. استفاده از ابزار و آلات موسیقی غیرمرتبط با عزاداری، استفاده از فشفشهها و نورپردازیهایی که مربوط به مراسم جشنهاست.
نوحهخوانی بر اساس ترانههای غیرمجاز و یا ریتمهایی که نامرتبط با عزاداری و نوحهخوانی است، همه و همه میتوانند به عزاداری امام حسین علیهالسلام لطمه وارد کنند. تجربه نشان داده هر چیز که جنبه گسترده و مردمی به خود بگیرد در معرض تغییر و تحول، رشد یا انحراف قرار میگیرد.
به همین نسبت که سلایق متفاوتاند، خطر نفوذ این سلایق نیز در برنامههای مذهبی و دینی وجود دارد. مسئله این نیست که ما با آسیبشناسی عزاداری و آنچه در گذشته بهغلط وارد این سنت ارزشمند دینی شده و حتی پالایش آن، تصور کنیم که قضیه تمامشده و با این پالایش، دیگر آسیبی به عزاداری نمیرسد خیر، خطر وارد شدن بدعتها و آسیبهای جدید همچنان ادامه دارد، از این رو پالایش عزاداری و بازنگری مداوم آن امری ضروری و پیوسته باید باشد و متولیان امور دینی نباید از آن غافل شوند. بهعنوان مثال تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی یک سری آسیبها در عزاداری امام حسین علیهالسلام وجود داشت که با پیروزی انقلاب و حاکمیت نظام اسلامی خیلی از این آسیبها از بین رفت؛ ولی فضای جدید مانع آن نشد که آسیبهای جدیدی این سنت ارزشمند دینی را تهدید نکند. گاه آسیبهای جدید ممکن است خطرناکتر از آسیبهای قبلی باشد و فضای جدید به نحوی برای آن مصونیتبخشی کند و یا حتی کسانی که در این فضا دستی بر آتش دارند در ایجاد آن سهیم باشند. تجربه نشان داده که غفلت از این آسیبها میتواند تأثیرات مخرّبی بر اخلاق و روحیات مردم داشته باشد و امری را که وسیله ایمان، اعتقاد، تحول و هدایت بهسوی ارزشهای الهی و انقلابی باشد تبدیل به امری علیه این ارزشها کند. اگر قبل از پیروزی انقلاب اسلامی شخصیتی همچون شهید مطهری به آسیبشناسی و بیان تحریفهای عاشورا اقدام کرد، امروز نیز به مطهریهای دیگری نیاز داریم که بدون رعایت مصلحتها به آسیبشناسی مراسم عزاداری بپردازند. ضمن آنکه مقام معظم رهبری نیز در برهههای مختلف، هم نگرانی خود را بابت نفوذ بدعتها اعلام کرده و هم به آسیبشناسی پرداختهاند. مهم این است که متولیان امر به این مسائل توجه کنند.
در کنار همه اینها، شناخت عمیق و تحلیلی از واقعه عاشورا در هدایتبخشی مردم بسیار مؤثر است. گاه سخنرانها و روضهخوانها عوامزده میشوند و به جای تحلیل و معرفی فلسفه واقعی نهضت بزرگ حسینی به امور ضعیف، داستانهای جعلی و غیرواقعی بسنده میکنند، به طوری که گاه این مراسم موجب وهن قیام اباعبدالله الحسین علیهالسلام میشود. گاه در این سخنرانیها از تنها چیزی که کمتر صحبت میشود قیام عاشورا و فلسفه این نهضت بزرگ و شرح وقایع تاریخی آن است. تشریح این قیام بزرگ آنهم همهساله ضرورتی است که نباید به فراموشی سپرده شود.
دکتر نصرالله شفیعی
اشتراک گذاری: لینک کوتاه: https://www.nikru.ir/p/12924