گمانه زنی‌ها در مورد آینده غزه

پايگاه خبري تحليلي «نيک رو»، بلافاصله پس از آغاز حمله وحشیانه اسرائیل به نوار غزه در اوایل اکتبر2023، سناریوهای پس از جنگ به منصه ظهور رسید. اندیشکده‌های صهیونیستی و محافل سیاسی بین‌المللی با اذعان به اینکه تل‌آویو هیچ راهبرد روشنی در قبال آینده غزه پس از جنگ مرگبار کنونی ندارد، سناریوهای متعددی در این خصوص ارائه کرده‌اند.

البته منابع آگاه دیگری نیز خبر داده اند که آمریکا و اسرائیل در حال بررسی گزینه‌هایی برای آینده نوار غزه هستند؛ از جمله احتمال تشکیل یک نیروی چند ملیتی که ممکن است نیروهای آمریکایی را نیز شامل شود.

 این منابع  اعلام کردند که با آغاز حمله زمینی اسرائیل به غزه و احساس فوریت جهت ارائه طرحی برای این منطقه، این گفتگوها انجام شده است. گزینه دومی که توسط اسرائیل و آمریکا مطرح شده، یک نیروی حافظ صلح با الگوبرداری از معاهده صلح مصر و اسرائیل در سال ۱۹۷۹ است[1] و در گزینه سوم نیز غزه تحت نظارت موقت سازمان ملل قرار می‌گیرد.[2]

به نوشته بلومبرگ، این منابع تأکید کردند که گفتگوها هنوز در مراحل اولیه بوده و ممکن است خیلی چیزها تغییر کند. برخی از مقامات آمریکایی این گزینه‌ها را ناپخته یا بعید می‌دانند.[3]

چندین مقام سابق و گروه‌های خارجی قبلاً بحث‌هایی را با آمریکا و اسرائیل آغاز کرده و طرح‌های احتمالی را مطرح کرده‌اند. یکی از آن‌ها از مؤسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک بود که خواستار تشکیل دولت موقت تحت مدیریت فلسطین شد که کار ارائه غذا، بهداشت و آموزش نیز با آژانس امداد و کار سازمان ملل باشد. محققان موسسه واشنگتن در یادداشتی در ۱۷ اکتبر نوشتند: «امنیت عمومی و اجرای قانون می‌تواند توسط کنسرسیومی از پنج کشور عربی که با اسرائیل به توافق صلح دست یافته‌اند هدایت شود. تنها این کشورهای عربی هستند که مورد اعتماد اسرائیل بود و این برای موفقیت این طرح ضروری است».[4]

در اواسط اکتبر، اسرائیل اذعان کرد که وزارت اطلاعات این رژیم "پیشنهاد زمان جنگ" را برای انتقال 2.3 میلیون نفر از جمعیت نوار غزه به شبه جزیره سینا (مصر) تهیه کرده است.

این اقدام به سرعت توسط رئیس جمهور مصررد شد. عبدالفتاح السیسی گفت مصریان باآوارگی میلیونی اجباری فلسطینی ها به سینا مخالفت خواهند کرد.

این پیش نویس با طرح نخست وزیر جانی رژیم غاصب صهیونیستی؛ بنیامین نتانیاهو، برای «نابودی» حماس و کنترل کامل غزه مطابقت داشت. از نگاه تحلیل گران؛ جنگ کنونی رژیم صهیونیستی علیه نوار غزه، مانند جنگهای پیش، نوع خشونت‌باری از سیاست تل‌آویو علیه فلسطینی‌ها است که با هدف اعلام نابودی قدرت نظامی و غیرنظامی حماس و تشکیل یک نظام «مدنی» در سایه سیطره نظامی بر نوار غزه همچون وضعیت کرانه باختری آغاز شد. اما ارزیابی‌های مراکز مطالعاتی اسرائیل و محافل سیاسی بین‌المللی حاکی از آن است که تل‌آویو راهبرد آشکاری در خصوص نوار غزه پس از جنگ کنونی ندارد.

هفته گذشته، نتانیاهو از برنامه های خود پس از جنگ غزه رونمایی کرد. بر اساس این طرح، اسرائیل کنترل امنیتی کل نوار غزه را به دست خواهد گرفت و به ارتش این رژیم آزادی نامحدودی برای عملیات در داخل این سرزمین داده خواهد شد.

گمانه زنی‌ها در مورد آینده غزه در روزهای گذشته پس از استعفای نخست وزیر تشکیلات خودگردان فلسطین بیشتر برجسته شده است.

محمد شتیه و دولت او روز دوشنبه 26 فوریه میلادی جاری( 7 اسفند 1402) استعفای خود را تقدیم محمود عباس رئیس جمهور کردند.

شتیه گفت: مرحله پیش رو و چالش های آن در سراسر فلسطین نیازمند ترتیبات جدید دولتی و سیاسی با در نظر گرفتن وضعیت در حال تحول غزه، بحث های وحدت ملی، نیاز فوری به اجماع فلسطینی-فلسطینی بر اساس وحدت ملی، مشارکت گسترده، همبستگی و گسترش اختیارات است.

اعلامیه نخست وزیر فلسطین در زمانی است که تشکیلات خودگردان با فشار شدید ایالات متحده برای اصلاح و بهبود حکومت خود در کرانه باختری مواجه است.

کاخ سفید خواهان یک تشکیلات خودگردان اصلاح شده است که هم نوار غزه و هم کرانه باختری اشغالی را کنترل کند.

اما همانطورکه پیشنهاد نخست وزیرسفاک اسرائیل نشان می دهد،این رژیم با دورنمای بازگشت تشکیلات خودگردان به غزه پس از جنگ مخالف است.

لازم به ذکر است که نتانیاهو پیش از این ایده تشکیل کشور فلسطین را رد کرده است.

برنامه‌های غیرقابل اجرا

صرف نظر از اختلافات بین ایالات متحده و اسرائیل بر سر بازگشت تشکیلات خودگردان به غزه، برنامه های آنها پس از جنگ توهم و غیرقابل اجرا است.

اول از همه، نتانیاهو مجرم می خواهد بعد از جنگ و نابودی حماس، کنترل کامل غزه را در دست بگیرد. اما حذف جنبش مقاومت از غزه گریزان بوده و خواهد ماند.

حدود دو هفته پیش، سندی که توسط اطلاعات ارتش اسرائیل تهیه شد نشان داد که رژیم کودک کش نتانیاهو در نابودی حماس شکست خواهد خورد.

در این راستا چند روز پیش بود که سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا به صراحت از اختلاف دیدگاه این کشور با رژیم صهیونیستی در خصوص آینده غزه سخن گفت و تصریح کرد اظهارات اخیر نتانیاهو در خصوص باقی ماندن اسرائیل در غزه، با دیدگاه کاخ سفید تفاوت دارد.

وی در پاسخ به اظهارات نتانیاهو که بر ضرورت باقی ماندن ارتش اشغالگر در نوار غزه و خلع سلاح آن تأکید کرد: «دیدگاه ما درباره آینده [غزه] این است، نه اشغال، نه کوچ ساکنان و نه سیطره مجدد حماس بر آن».

در چنین فضایی، مناقشات متعددی در مراکز مطالعاتی صهیونیستی و بین‌المللی و محافل  سیاسی غربی و عربی درباره ماهیت نظامی سیاسی مطلوب در نوار غزه در روز پس از جنگ، مطرح و سناریوهای متعددی در این خصوص ارائه گردید.[5]

در سند یاد شده آمده است حتی اگر اسرائیل توانایی های نظامی سازمان یافته گروه مقاومت را از بین ببرد، به عملیات خود در غزه ادامه خواهد داد. در این بیانیه همچنین آمده است: «حمایت واقعی» از حماس در میان مردم فلسطین در نوار غزه باقی است.

طی ماه‌های گذشته، هرزی حلوی، رئیس ارتش اسرائیل، از نابودی یا ریشه‌کن کردن حماس سخنی به میان نیاورده است. او در عوض احتمال انحلال گروه مقاومت را مطرح کرده است. رویکرد او تصدیق ضمنی این است که حتی یک جنگ طولانی نمی تواند حماس را نابود کند.

جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز هشدار داده است که اسرائیل نمی تواند حماس را با ابزار نظامی شکست دهد.

اختلاف دیدگاه اسرائیل و آمریکا در خصوص اداره‌ آینده غزه

نتانیاهو قول داده است که جنگ را تا "پیروزی کامل" بر حماس ادامه دهد. در حالی که رژیم او از شکست دادن حماس ناتوان است، او چگونه می تواند برنامه های پس از جنگ خود را اجرا کند؟

شتیه در بحبوحه فشار فزاینده ایالات متحده بر عباس برای متزلزل ساختن تشکیلات خودگردان فلسطین به عنوان بخشی از برنامه ریزی برای کار بر روی ساختار سیاسی برای اداره غزه پس از جنگ، کناره گیری کرد.

گزارش ها حاکی از آن است که عباس؛ محمد مصطفی، یکی از مقامات سابق بانک جهانی را که رئیس صندوق سرمایه گذاری فلسطین است، به عنوان نخست وزیر جدید معرفی خواهد کرد.

صرف نظرازاینکه چه کسی به عنوان نخست وزیر جدید منصوب می شود، تشکیلات خودگردان فلسطین قادر به اداره غزه نخواهد بود.

تشکیلات خودگردان به ناکارآمدی و فساد متهم است. بررسی‌ها نشان می‌دهد این تشکیلات در میان فلسطینی‌ها که آن را قادر به تأمین امنیت در برابر تهاجمات منظم اسرائیل به کرانه باختری اشغالی نمی‌دانند، بسیار منفور است.

علاوه براین، بیش از60 درصد فلسطینی ها خواهان انحلال تشکیلات خودگردان هستند، این نظرسنجی توسط مرکز تحقیقات سیاست و نظرسنجی در فلسطین انجام شده است.

این نظرسنجی انجام شده در دسامبر 2023 همچنین نشان داد که 92 درصد از پاسخ دهندگان خواهان استعفای رئیس جمهور محمود عباس هستند.

تأکید می شود؛ نتانیاهو بارها مخالفت خود با این پیشنهاد که پس از جنگ کنترل غزه به دست تشکیلات خودگردان فلسطینی بیفتد را اعلام کرده است و در عوض گفته است که باید غزه را نظامی‌زدایی کرد.

نتانیاهوگفته است که اسرائیل می‌خواهد یک منطقه حائل ایجاد کند تا از تکرار حملات مشابه از سوی فلسطینیان جلوگیری کند.

نتانیاهو همچنین ایده حضور نیروهای حافظ صلح خارجی را رد کرده و گفته است که تنها ارتش اسرائیل می‌تواند تضمین کند که غزه غیرنظامی باقی بماند.

اما واشنگتن اصرار دارد که تشکیلات خودگردان فلسطینی - که اسرائیل آن را به حمایت از تروریسم و ناتوانی در محکومیت حملات ۷ اکتبر حماس متهم کرده است - در نهایت می‌تواند خلاء موجود را با یکپارچه سازی سیاسی کرانه باختری و نوار غزه پر کند و مسیر رسیدن به راه حل نهایی تشکیل دو کشور اسرائیل و فلسطین را هموار کند.

شایان ذکر است تشکیلات خودگردان فلسطینی در ۱۷ سال گذشته هیچ انتخاباتی برگزار نکرده است و همان گونه که در سطور پیشین بیان شد؛ محبوبیت آن بخاطر فساد و حضور روزافزون اسرائیل در کرانه باختری به شدت در حال کاهش است. به همین جهت، ایالات متحده نیز اذعان دارد که این تشکیلات قبل از اینکه بتواند مسيولیت نوار غزه را به دست گیرد ابتدا باید «جوان سازی» شود.[6]

حماس؛ محبوب مردم غزه و خاری در چشم آمریکا و اسرائیل

در حالی که مردم غزه همچنان از حماس حمایت می کنند، گروه مقاومت نیز در کرانه باختری محبوبیت پیدا می کند.

گروه‌های مقاومت مانند حماس خاری در چشم آمریکا و اسرائیل هستند.[7]

آنها تلاش می کنند تا گروه های مقاومت را از بین ببرند، اما این اقدام و این آرزو، امری بی نتیجه و غیر ممکن و شکست خورده است و رژیم جعلی  غاصب کودک کش صهیونیستی از پس از عملیات سهمگین "طوفان الاقصی" در 7 اکتبر2023( روز شنبه 15 مهر 1402) در باتلاقی گرفتار آمده که تا به امروز با به شهادت رساندن بیش از 30 هزار بی گناه غیرنظامی غزه ای از آن خلاصی  و رهایی نداشته است و تمام معادلات و محاسبات آنان در میدان مبارزه غلط ازآب درآمده تا آن جا که منجر به رسوایی نتانیاهو جانی و رژیم سفاک خون ریز کودک کش صهیونیزم در منطقه غرب آسیا، خاورمیانه و بین الملل گشته است.

اسرائیل نمی‌تواند برای مدت نامعلومی در غزه باقی بماند

روزنامه تایمز اسرائیل در مقاله روز سه‌شنبه خود، نحوه سیاست‌گذاری‌ها در اسرائیل را متناقض و مبهم توصیف می‌کند؛ چنانچه برخی از مقامات مانند یوآو گالانت، وزیردفاع اسرائیل اظهارداشت که هر وقت که جنگ تمام شود آنگاه «مسئولیت اسرائیل درمورد زندگی روزمره درنوار غزه» نیزپایان خواهدیافت وباری بردوش اسرائیل نخواهد بود.

این در حالی است که کسان دیگری همچون «بتسالل اسموتریچ» وزیر دارایی اسرائیل معتقد هستند که بعد از پایان جنگ،  اسرائیل تازه باید ساخت شهرک‌های اسرائیلی در نوار غزه را آغاز کند.

بنی گانتس، رهبر حزب وحدت ملی اسرائیل نیز پس از پیوستن به ائتلاف حکومتی بنیامین نتانیاهو در پی حمله حماس در هفتم اکتبر، بلافاصله خواستار تدوین راهبردی برای خروج از نوار غزه شد؛ چه بسا ایالات متحده آمریکا نیز هشدارهای لازم را داده بود که اسرائیل نمی‌تواند برای مدت نامعلومی در غزه باقی بماند.

اما آفی دیختر، یکی دیگر از اعضای کابینه امنیتی اسرائیل در گفتگو با رادیو کان معتقد است که «بدون نابودی زیرساخت‌های حماس و سرنگونی توانایی‌های حکومتی آن، نمی‌توان پایانی برای جنگ متصور بود.»[8]

اکثرکشورهای عربی هم تمایلی به دخالت دراین موضوع ندارند؛ و میزان حمایت اعراب از بازسازی غزه تا مشخص شدن سرنوشت راه حل دو دولتی کمی دور از انتظار است.[9]

تصویری که قاهره برای آینده غزه در نظر دارد

روزنامه العربی الجدید با انتشار گزارشی به بررسی چشم‌انداز مصر به غزه پساجنگ پرداخته و به نقل از منابع آگاه مصری نوشته است تصویری که قاهره برای آینده غزه در نظر دارد، مبتنی بر «ادغام جنبش حماس در تشکیلات خودگردان فلسطین و ورود این جنبش به سرویس امنیت پیشگیرانه فلسطین و همچنین حفظ محمود عباس در منصب کنونی به عنوان رئیس افتخاری [تشکیلات خودگردان] است».

بر اساس این گزارش، هدف از ایجاد چنین تصویری در قاهره «ایجاد فرمولی برای همزیستی است که به امنیت ملی مصر و فلسطینیان و اسرائیل آسیبی وارد نکند و چشم‌انداز رسمی مصر مبتنی بر ایده اجرای آشتی فراگیر ملی در فلسطین و تشکیل دولتی تکنوکرات از میان نام‌هایی پیشنهادی است که اسم سلام فیاض نخست‌وزیر سابق [تشکیلات خودگردان] فلسطین طی مرحله‌ای انتقالی به مدت ۳ سال در آن به چشم می‌خورد».[10]

پی‌نوشت:

[1] - گزینه دوم یک نیروی حافظ صلح با الگوبرداری از نیروهای چندملیتی و گروهی از ناظران است که در شبه‌جزیره سینا و اطراف آن فعالیت کرده و مفاد پیمان صلح بین مصر و اسرائیل را اجرا می‌کند. به گفته یک فرد آشنا، اسرائیل معتقد است که این ایده قابل بررسی است.

[2] - گزینه سوم، اداره موقت نوار زیر چتر سازمان ملل خواهد بود. این مزیت مشروعیت اعطاشده توسط سازمان ملل را خواهد داشت، اما اسرائیل آن را غیرعملی می‌داند؛ به گفته یک فرد آگاه، اسرائیل معتقد است که تاکنون فایده کمی از این نهاد جهانی به دست آمده است.

[3] - هر سه گزینه برای جو بایدن و سایر کشورها، از جمله کشورهای خلیج فارس خطراتی سیاسی دارند. به گفته فردی که با تفکر بایدن آشنایی دارد، بایدن معتقد است که ایجاد ریسک حتی برای تعداد کمی از نیروهای آمریکایی از نظر سیاسی خطرناک است. این منبع افزود که ایالات متحده هنوز به چنین تصمیمی نزدیک نیست. فرد دیگری گفت که هنوز مشخص نیست که کشورهای عربی هم به مشارکت در این طرح علاقه داشته باشند. در نهایت، بایدن و دیگر مقامات آمریکایی می‌گویند که یک نقطه پایانی که شامل یک کشور مستقل فلسطینی باشد، ضروری است؛ اما نحوه رسیدن به آن، به ندرت در بحث‌ها، چه عمومی و چه خصوصی، مطرح شده است.

[4] - بلومبرگ افشا کرد؛ آینده غزه در 3 سناریو. سایت تحلیلی خبری عصر ایران: جمعه 12 آبان ماه 1402/ کد خبر ۹۱۴۷۹۳.

[5] - ۵ سناریوی مطرح پس از جنگ غزه. تابناک/ سه شنبه ۱۴ آذر ماه ۱۴۰۲ - ۱۴:۱۴- کد خبر: ۱۲۰۸۴۸۰.

[6] - تاکتیک جنگی و سناریوهای ناهمگون اسرائیل برای امروز و فردای غزه و... یورونیوز: شنبه 14 بهمن ماه 1402.

7- Saei. Shahrokh. Delusional post-war Gaza scenarios. Translator; Asadollah Afshar. Tehrantimes/ February 28, 2024 - 21:45

[8] - تاکتیک جنگی و سناریوهای ناهمگون اسرائیل برای امروز و فردای غزه و... یورونیوز: شنبه 14 بهمن ماه 1402.

[9] - با توجه به اینکه مقامات اسرائیلی اعلام کرده‌اند که «با اتفاقی که در ۷ اکتبر رخ داد، تحقق راه حل دو کشوری همچون پاداشی برای حماس خواهد بود،» پس به نظر می رسد که نوعی اشغال‌گری شبیه به مدل کرانه باختری مدنظر اسرائیل باشد که در آن یک نهاد تعیینی وظیفه اداره امور مدنی را برعهده داشته باشد و اسرائیل نیز کنترل امنیتی آن را حفظ کند. از طرفی محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطینی نیز گفته است که تنها در صورتی حاضر به پذیرش مسئولیت اداره نوار غزه است که دربرگیرنده تشکیل کشور مستقل فلسطین شامل کرانه باختری و بیت المقدس شرقی باشد . اسرائیل هر سه منطقه را در جنگ شش روزه ۱۹۶۷ تصرف کرد.

[10] - ۵ سناریوی مطرح پس از جنگ غزه. تابناک/ سه شنبه ۱۴ آذر ماه ۱۴۰۲ - ۱۴:۱۴- کد خبر: ۱۲۰۸۴۸۰.

دکتر اسدالله افشار

• دکتر اسدالله افشار

• حمله وحشیانه اسرائیل

• نوار غزه

• آمریکا و اسرائیل

• آینده نوار غزه

• رژیم غاصب صهیونیستی

• بنیامین نتانیاهو

• آینده غزه

• نخست وزیر فلسطین

• تشکیلات خودگردان

• تشکیل کشور فلسطین

• اسرائیل و آمریکا

• حماس