نگاهی به نتایج گزارش سالانه مؤسسه اقتصاد و صلح از وضعیت صلح و تروریسم در جهان

یکم) نگاهی به برخی از یافته‌های کلیدی در آخرین گزارش شاخص جهانی تروریسم- 2023

پايگاه خبري تحليلي «نيک رو»، هدف شاخص جهانی صلح (Global Peace Index) ارائه یک تصویرداده‌ محور پیرامون صلح، امنیت و توسعه در جهان است. این شاخص تلاش می‌کند با استفاده از داده‌های مربوط به صلح، خشونت و توسعه، به تحلیل بحران‌های جهانی بپردازد.

شاخص جهانی صلح یکی از عناوین زیرمجموعه «چشم‌انداز بشریت»[1] است که توسط «مؤسسه اقتصاد و صلح»[2] محاسبه و گزارش می‌شود. این مؤسسه یک اندیشکده مستقل است که شعبه مرکزی آن در سیدنی استرلیا قرار دارد و پنج شعبه دیگر در سطح جهان دایرکرده‌است. این مجموعه دربرگیرنده پژوهشگران، متخصصان امور کشورهای مختلف، و متخصصان و مشاوران صلح می‌باشد.
 

گزارش شاخص جهانی تروریسم 2023 خلاصه‌ای جامع از روندها و الگوهای کلیدی جهانی تروریسم در دهه گذشته ارائه می‌دهد. شاخص سالانه جهانی تروریسم، که اکنون در دهمین سال خود قرار دارد، توسط اندیشکده پیشرو بین‌المللی موسسه اقتصاد و صلح (IEP) تهیه شده است و جامع ترین منبع را در مورد روندهای تروریسم جهانی ارائه می‌دهد.
 

در اینجا برخی از یافته‌های کلیدی از شاخص جهانی تروریسم 2023 در پنج نمودار آورده شده است.

1- حملاتی که با افزایش 26 درصدی مرگبارتر از گذشته شده‌اند
دهمین ویرایش سالانه شاخص جهانی تروریسم (GTI) نشان می‌دهد که حملات مرگبارتر هستند و در هر حادثه 26 درصد افراد بیشتری جان خود را از دست می‌دهند – اولین افزایش مرگ‌ومیر در پنج سال اخیر-پس از بهبود قابل توجهی در فعالیت‌های تروریستی بین سال‌های 2016 و 2019، پیشرفت‌ها با حملات و تلفات تقریباً یکسان از سال 2019 به بعد کاهش یافته است. تعداد کشورهایی که مرگ را ثبت کرده‌اند از 43 کشور در سال 2020 تا 42 کشور در سال 2022 متغیر می‌باشد.
2- دولت اسلامی (داعش)[3] و گروه‌های وابسته به آن در سال 2022 برای هشتمین سال متوالی با حملات در 21 کشور، مرگبارترین گروه تروریستی جهان باقی ماندند.
 

در سال گذشته، تروریسم منجر به کشته شدن 6701 نفر شد که 38 درصد کمتر از اوج آن در سال 2015 بود. با این حال، میزان مرگ و میر دو گروه مرگبار تروریستی در حال افزایش است. داعش، مرگبارترین، شاهد افزایش 12 درصدی به 2.9 کشته در هر حمله بود، در حالی که نرخ مرگ و میر الشباب[4] در بالاترین سطح خود از سال 2017 است و با افزایش 32 درصدی به 2.5 نفر در هر حمله رسیده است. این نشان می‌دهد که اثربخشی این دو گروه در حال افزایش است.
 

دو گروه تروریستی مرگبار بعدی ارتش آزادیبخش بلوچستان(BLA)[5] و جماعت نصرت الاسلام والمسلمین (JNIM) بودند. داعش برای هشتمین سال متوالی مرگبارترین گروه تروریستی باقی ماند، در حالی که ارتش آزادیبخش بلوچستان که در پاکستان فعالیت می‌کند، اکنون سریع ترین گروه تروریستی در حال رشد در جهان است و مرگ و میر ناشی از تروریسم با افزایش 9 برابری به 233 کشته در سال 2022 رسیده است.
 

3- تروریسم در کشورهایی با اکولوژی ضعیف و شوک‌های ناشی از آب و هوا رشد می‌کند
از 830 میلیون نفری که در سطح جهان با ناامنی غذایی مواجه هستند، 58 درصد در 20 کشوری که بیشترین آسیب را از تروریسم متضرر شده‌اند زندگی می‌کنند. شش کشور از ده کشوری که بیشتر تحت تأثیر تروریسم قرار گرفته‌اند نیز در میان 25 کشور با بدترین تهدیدهای زیست محیطی و کمترین انعطاف پذیری در گزارش تهدید اکولوژیکی در سال 2022 قرار دارند که وابستگی متقابل بین تخریب و درگیری زیست محیطی را تجربه و بیش از گذشته لمس می‌کنند.
 

 4-تروریسم ایدئولوژیک همچنان برجسته ترین و مرگبارترین شکل تروریسم در غرب است
در غرب ، تعداد حملات همچنان در حال سقوط است ، با سقوط پی در پی هر سال از سال 2017، چهل حمله در سال 2022 ثبت شده تا کاهش 27 درصدی در مقایسه با 55 حمله در سال 2021 ، با شاخص پایین 9 در سال 2021 که به 19 در سال 2022 افزایش یافته است.
 

ده نفر از کشته‌ها در اثر حمله  یک فرد آمریکایی مسلح صورت گرفته که مردم عادی را در سوپر مارکتی در بوفالوی نیویورک به قتل رسانده است. این اولین افزایش عملیات تروریستی می‌باشد که منجر به کشته شدن تعدادی در غرب در سال 2019 شده است. تروریسم با انگیزه ایدئولوژیک ، که مشخصا همان افراط گرایی سیاسی می‌باشد، همچنان رایج ترین نوع تروریسم در غرب بشمار می‌آید، که البته این نوع تروریسم در مقایسه  با تروریسم با انگیزه مذهبی از زمان اوجش در سال 2016 ؛ 89 درصد کاهش یافته است( البته نسبت به این آمار باید به دیده شک نگریست زیرا این مؤسسه یا این گونه مراکز توسط صیهونیزم بین الملل مدیریت و هدایت می‌شوند که از اساس با دین و مذهب از ریشه مخالفت داشته و دشمنی تاریخی و دیرینه دارند).   
 

5- مرگ و میر ناشی از تروریسم در ساحل 7 ٪ افزایش یافته است
قطب تروریسم به سرعت در حال تغییر و حرکت به سمت کشورهایی است که با بی‌ثباتی سیاسی ، درگیری و تخریب اکولوژیکی به ویژه در ساحل روبرو هستند. مرگ و میر ناشی از تروریسم در ساحل 7 ٪ افزایش یافته و اکنون بالاتر از آسیای جنوبی و MENA است. این منطقه همچنین تحت تأثیرترین منطقه در جهان قرار دارد و 43 ٪ از مرگ و میر ناشی از تروریسم در سطح جهان را نشان می‌دهد. این منطقه همچنین با برخی از بدترین تخریب اکولوژیکی روبرو است که با تغییر آب و هوا تقویت می‌شود.
 

دوم) وضعیت صلح در قاره سبز نسبت به ۱۵ سال پیش
نتایج گزارش سالانه موسسه اقتصاد و صلح نشان می‌دهد وضعیت صلح در قاره سبز نسبت به ۱۵ سال پیش بدتر شده است. مطابق تحلیل این موسسه، تهاجم گسترده روسیه به اوکراین و پیامدهای آن از دلایل اصلی وخامت وضعیت صلح در جهان بوده و باعث شده صلح در این قاره نسبت به ۱۵ سال پیش کمتر شده باشد.
کارشناسان این اندیشکده در گزارش خود برای شاخص صلح جهانی در سال ۲۰۲۳ از رهبران اروپایی خواسته‌اند که از تجربیات گذشته درس بگیرند.
 

استیو کیللئا، رئیس موسسه اقتصاد و صلح گفت: «اگر به جنگ‌های مدرن نگاه کنیم درمی‌یابیم که پیروزی در آن‌ها تقریباً معنایی ندارد. فقط به تهاجم روسیه به افغانستان و به دنبال آن حمله آمریکا به افغانستان و همینطور موارد عراق و سوریه فکر کنید. بشار اسد هنوز بر سر قدرت است. اوکراین امروز در بن‌بست است. درگیری‌های دیگری مانند یمن هم وجود دارند که تقریباً برای یک دهه ادامه یافته‌اند.»

کیللئا با اشاره به جنگ در اوکراین اضافه کرد: «اگر بعد از حمله روسیه به خاک اوکراین در سال ۲۰۱۴ کشورهای اروپایی متحد بودند و روشن می‌کردند که در صورت رخ دادن یک تهاجم دیگر چه تبعاتی متوجه مسکو خواهد شد، فکر نمی‌کنم به جایی که امروز هستیم می‌رسیدیم.»
 

بنا برآمار این موسسه، روسیه و اوکراین هم‌اکنون در میان 10 کشوری هستند که کمترین میزان صلح در آنان برقرار است.
از نظر صلح و امنیت، اوکراین بدترین وخامت در وضعیت را در جهان متحمل شده است. هرچند با وجود جنگ در اوکراین، اروپا همچنان آرام‌ترین منطقه روی کره زمین به شمار می‌رود.
از10 کشور نخست صلح‌آمیز جهان، هفت کشور متعلق به قاره اروپا هستند وایسلند برای شانزدهمین سال متوالی در جایگاه اول قرار گرفته است.[6]
 

پی‌نوشت:
 1- vision of humanity.
 2-  institute for economics and peace.
 [3] - داعش یا دولت اسلامی عراق و شام، گروه تکفیری منشعب از القاعده است، که در ۱۳۹۲ش/۲۰۱۳م در عراق اعلام ظهور کرد و توانست بخش‌هایی از این کشور و سوریه را تصرف کند ولی تا پاییز ۱۳۹۶ش/اواخر ۲۰۱۷م تمام آنها را از دست داد. بنیان‌گذار و اولین رهبر این گروه، ابوبکر بغدادی (درگذشت: ۱۳۹۸ش) بود. رهبران داعش هدف کلان خود را احیای خلافت عنوان کرده و با تکفیر مسلمانان مخالف خود، حملات مرگبار بسیاری علیه آنان بخصوص شیعیان انجام داده است. تشکیلات کلی داعش از یک رهبر و یک شورای فرماندهی نظامی تشکیل شده است. اعضای شورا همه عراقی هستند. داعش به مرور توانست با جذب طرفدار و عضوهای جدید که بخشی از آنها در دیگر گروه‌های سلفی فعالیت می‌کردند، فعالیت خود را در خاورمیانه، شرق آسیا، شمال آفریقا و حتی اروپا گسترش دهد. پاییز ۱۳۹۳ش/ اواخر ۲۰۱۴م شاخه این گروه در افغانستان و آسیای میانه با نام دولت اسلامی ولایت خراسان یا شاخه خراسان به‌وجود آمد که مسئولیت ده‌ها حمله را در این کشور بویژه علیه شیعیان هزاره به‌عهده گرفته است. دولت اسلامی عراق و شام به عراق و سوریه منحصر نمی‌شود بلکه منظور از شام کشورهای سوریه، اردن، لبنان، فلسطین اشغالی و بخش‌هایی از غرب و عراق و صحرای سینا است. آنان با برگزیدن این نام، آرمان بازگشت به دوران اقتدار خلافت اموی را در سر می‌پرورانند، اما در اصل محدوده خلافت داعش و نقشه سیاسی این گروه کل سرزمین‌های اسلامی از غرب چین تا اندلس را شامل می‌شود. ساختار آنان یک ساختار جهانی و فراتر از مرزبندی‌های ملی است. در همین راستا گروه‌های سلفی از اندونزی تا مغرب با آنان بیعت کردند. داعش علی‌رغم شکست در کشورهای عراق و سوریه همچنان خطرناک‌ترین و مرگبارترین گروه تروریستی در سطح جهان شناخته می‌شود. در گزارش ۲۰۲۳م موسسه اقتصاد و صلح اشاره شده است که داعش در سال ۲۰۲۲م برای هشتمین سال متوالی مرگبار‌ترین گروه تروریستی باقی مانده است؛ زیرا بیشترین حملات با بیشترین تلفات مربوط به داعش و شاخه‌های تابعه آن بوده است. داعش از یک رهبر و یک شورای فرماندهی نظامی تشکیل شده است. اعضای شورا همه عراقی هستند. علت آن است که ابوبکر بغدادی عضویت افراد با تابعیت غیر عراقی را در شورا نمی‌پذیرفت. تعداد اعضای شورای نظامی، بین ۸ تا ۱۳ نفر است و فرماندهی آن را یک افسر عراقی به نام حجی بکر برعهده دارد. فرماندهان درجه دوم به بعد اجازه دیدار با بغدادی و فرمانده شورا را ندارند و با آنها از طریق دیگر اعضای شورای نظامی در ارتباط هستند. نیروهای امریکایی، ابوبکر البغدادی، رهبر داعش را در ۵ آبان سال ۱۳۹۸ هجری شمسی/۲۷ اکتبر ۲۰۱۹م در یک روستا از استان ادلب سوریه کشتند. این نیروها همچنین رهبر بعدی داعش، عبدالله قرداش، معروف به ابوابراهیم الهاشمی القرشی را نیز در ۱۵ بهمن ۱۴۰۰ش در همان منطقه به قتل رساندند. داعش رهبر فعلی خود را «ابوالحسن الهاشمی القرشی» گفته است.
   [4] - جنبش جوانان مجاهدین معروف به الشباب یک گروه سیاسی دولت خواهی سومالیایی است که از سال ۲۰۱۲ بخشی از شبکه القاعده شده‌است. این گروه در گذشته بخش‌هایی از مرکز و جنوب سومالی را در کنترل خود داشت اما در سال ۲۰۱۵ شهرهای بزرگ را از دست داده و تنها چند منطقه روستایی را در تصرف خود دارد. تعداد سربازان الشباب در سال ۲۰۱۴ بین ۷ تا ۹ هزار نفر برآورد شده‌است. این گروه در فهرست سازمان‌های تروریستی ایالات متحده، بریتانیا، کانادا، استرالیا و امارات قرار دارد. الشباب هدف خود را «جهاد علیه دشمنان اسلام» می‌داند و بارها به نیروهای دولتی و اتحادیه آفریقا در موگادیشو حمله کرده‌است. و عملیات‌های خونباری را هم در سایر نقاط آفریقا انجام داده‌است. این گروه در جریان جام جهانی ۲۰۱۴ برزیل، ده‌ها تماشاگر این بازی‌ها را قتل‌عام کردند. در سال ۲۰۱۳ با حمله به یک مرکز خرید در نایروبی، پایتخت کنیا ۶۷ نفر را کشتند و در دوم آوریل ۲۰۱۵ با حمله به خوابگاه دانشجویان دانشگاه «گاریسا» در کنیا ۱۴۸ دانشجوی مسیحی را کشتند. هر دو حمله توسط مردان نقابدار مسلح انجام شد که افراد را به رگبار گلوله می‌بستند.تجارت عاج فیل، یکی از مهم‌ترین منبع مالی الشباب و بوکوحرام است. عاج در کشور مبدأ، کیلویی صد دلار به واسطه‌ها فروخته می‌شود، اما زمانی که به چین یا تایلند می‌رسد کیلویی ۲۱۰۰ دلار قیمت پیدا می‌کند.
   [5] - ارتش آزادی‌بخش بلوچستان (Balochistan Liberation Army)، (مخفف: BLA) یکی از گروه‌های تجزیه‌طلب در پاکستان است که برای جداسازی ایالت بلوچستان پاکستان فعالیت می‌کند. ارتش آزادی‌بخش بلوچستان در کنار گروه‌های دیگر آزادی‌طلب بلوچ (جبهه آزادی‌بخش بلوچستان (BLF)، ارتش جمهوری‌خواه بلوچ (BRA)، ارتش متحد بلوچ (UBA)، ببرهای آزادی‌خواه بلوچستان (BLT)، گارد آزادی‌خواه بلوچ (BLG) و لشکر بلوچستان (LB)) درصدد مستقل شدن از سلطه حکومت مرکزی پاکستان و تشکیل کشوری آزاد هستند. ارتش آزادی‌بخش بلوچستان، توسط حکومت‌های ایالات متحده آمریکا، اتحادیه اروپا، بریتانیا و حکومت مرکزی پاکستان یک گروه تروریستی به‌شمار می‌آید. مقر اصلی این گروه، در قندهار و در افغانستان است اما عمده فعالیت این گروه در ایالت بلوچستان و علیه نیروهای مسلح پاکستان انجام می‌شود. این گروه همچنین به بمب‌گذاری و کشتن غیرنظامیان و افراد خارجی، پاک‌سازی قومی و حذف اقلیت‌های قومی در بلوچستان متهم است. اما این گروه ادعا دارد هیچ‌وقت عملیاتی تروریستی انجام نداده‌است و تنها هدف‌شان بازپس‌گیری سرزمین مادری‌شان بلوچستان از دست دشمن خود پاکستان است. آن‌ها اعتقاد دارند که پاکستان از سال ۱۹۴۸ به کشتار وحشیانه و غارت منابع بلوچستان پرداخته‌است. بالاچ مری از سال ۲۰۰۰ تا زمان کشته‌شدنش در ۲۰۰۷، رهبری این گروه را بر عهده داشت. برخی گزارش‌ها حاکی از رهبری حربیار مری، پسر خیربخش مری و برادر بالاچ مری از سال ۲۰۰۷ است اما او در سال ۲۰۱۵ در یک مصاحبه اعلام کرد که با این گروه ارتباطی ندارد. تجزیه ایالت بلوچستان از پاکستان و تشکیل کشور بلوچستان هدف اصلی این گروه است. گفته می‌شود این گروه با دولت هند در ارتباط بوده و از طرف هند، کمک مالی دریافت می‌کند. روزنامه هندو نیز گزارش‌هایی از حضور مخفیانه رهبران زخمی و بیمار این گروه برای مداوا در هندوستان، منتشر کرده‌است. در روز سه‌شنبه ۲ ژوئیه ۲۰۱۹ وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا اعلام کرد که ارتش آزادی‌بخش بلوچستان را به فهرست سازمان‌های تروریستی اضافه کرده‌است.
   [6] - پایگاه خبری ایران اکونومیست ( به نقل از خبرگزاری ایسنا): پنجشنبه  ۰۸ تير ماه ۱۴۰۲ - ۱۰:۴۳- کد خبر : 62962. 

دکتر اسدالله افشار

• دکتر اسدالله افشار

• شاخص جهانی صلح

• Global Peace Index

• صلح

• امنیت

• بحران‌های

• چشم‌انداز بشریت

• گزارش شاخص جهانی تروریسم 2023

• الگوهای کلیدی جهانی تروریسم

• تروریسم

• شاخص جهانی تروریسم 2023

• حملات مرگبارتر

• فعالیت‌های تروریستی

• داعش

• مرگبارترین گروه تروریستی جهان

• ارتش آزادیبخش بلوچستان

• جماعت نصرت الاسلام والمسلمین

• مرگبارترین گروه تروریستی

• افزایش عملیات تروریستی

• افراط گرایی

• جنگ‌های مدرن

• حمله آمریکا به افغانستان

• جنگ در اوکراین