مردم آفریقا بیدار شده و دیگر زیر بار استعمار فرانسه نخواهند رفت

پايگاه خبري تحليلي «نيک رو»، طی سه سال گذشته، افسران ارتش؛ رؤسای جمهور بورکینافاسو، مالی، گینه، چاد، اخیراً نیجر و اکنون گابن را برکنار کرده‌اند.

هر شش کشور آفریقایی در یک موضوع واحد وجه اشتراک دارند و آن عبارت از آن است که همه آنها مستعمره‌های سابق فرانسه هستند و هر شش کشور شدیدا احساسات ضد فرانسوی دارند. قدرت استعماری فرانسه که متهم به استفاده از حضور نظامی خود در منطقه می‌باشد موجبات افزایش بی ثباتی را در شش کشور یاد شده فراهم آورده است.

فرانسه به وضوح می‌بیند که حضور و قدرت نظامی اش چگونه در آفریقا به آرامی در حال کاهش است.

این در حالی است که جمعیت محلی این کشورها که در قلمرو خود حضور نظامی فرانسوی داشته یا دارند، در فقر به سر می‌برند و هیچ سود مالی از منابع طبیعی در سرزمین خود نمی‌بینند.

روابط مستحکم فرانسه با رؤسای جمهور سابق غرب آفریقا مبتنی بر روابط نزدیک اقتصادی بوده و فرانسه از همین طریق مسلط بر منابع طبیعی آنان گشته است.

تاریخ شهادت می‌دهد آفریقا هرگز قرار نبود فقیر باشد، اما عمدا فقیرش کردند؛ قاره‌ای پرمحتوا با ثروت عظیم طبیعی، و این مکان طعمه قدرت‌های امپراتوری اروپایی شد و فرانسه یکی از بدترین جنایات استعماری را درآن مرتکب شد.

 حضور فرانسه در آفریقا به قرن هفدهم بازمی‌گردد، دوره اصلی توسعه استعماری با اشغال الجزایر در سال ۱۸۳۰ آغاز شد؛ شیوه‌های کار استثماری بلافاصله در این کشور اجرا شد، از جمله کار اجباری، تا انرژی کل جمعیت الجزایر را با خود همسو کند.

«احمد کاواس»،سفیرسابق ترکیه درسنگال و چاد ورئیس سابق دانشکده علوم سیاسی دانشگاه«مدنیت» استانبول می‌گوید: همه مرز‌ها روی میز‌ها در اروپا ترسیم شدند، در پاریس، لندن، مادرید، لیسبون، برلین، رم و بروکسل؛ درک تاریخ آفریقا بدون کنکاش در حضور فرانسه و نفوذ پایدار آن در این منطقه ناقص است.

باز او می‌گوید: میلیون‌ها آفریقایی هم از سوی انگلیسی‌ها و هم فرانسوی‌ها به جبهه‌های مختلف جنگ جهانی اول و دوم گسیل و آواره شدند و همچنین از آن‌ها به عنوان نیروی کاراجباری برای بازسازی شهر‌های اروپایی که پس از جنگ‌ها ویران شده بودند، استفاده شد.[1]
 

فرانسه قصد داشت انتقال هموار منابع زیرزمینی از آفریقا به سرزمین‌های خود را تضمین کند و این امر را نه با انبوه نیرو‌های نظامی، بلکه با دعوت از سران محلی برای کار در جهت منافع فرانسه به دست آورد و در اصل آفریقا را با مردم آفریقا کنترل کرد.
 

فرانسه از عادی سازی قتل عام و شکنجه گرفته تا غارت منابع آن، این قاره را تا حدی وحشیانه کرد که نسل‌های آینده آن نتوانستند جایگاه تعیین کننده‌ای را بر روی زمین به دست آورند.
میراث استعمار فرانسه هنوز واقعیت‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بسیاری از کشور‌های آفریقایی را شکل می‌دهد.
 

حاکم شدن کودتاچیان در آفریقا
کودتاچیان این گونه در کشورهای آفریقایی زیرحاکم شدند:
1- در مالی، دو کودتا رخ داد، اولی در اوت 2020 و دومی نه ماه بعد. رئیس جمهور ابراهیم بوباکار کیتا توسط ارتش سرنگون شد و رئیس جمهور را به بدتر شدن وضعیت امنیتی متهم کرد. اتهامات مشابهی نیز متوجه فرانسه شد.
2-در سپتامبر 2021، نیروهای ویژه گینه؛ رئیس جمهور آلفا کوند را سرنگون کردند.
3- در آوریل 2021، ارتش چاد پس از کشته شدن رئیس جمهورادریس دبی- که در میدان جنگ از نیروهایی که با شبه نظامیان مبارزه می کردند بازدید می کرد-، قدرت را به دست گرفت.
4- در ژانویه 2022، ارتش در بورکینافاسو، رئیس جمهور روخ کابوره را سرنگون کرد و او و فرانسه را به انجام کم کاری برای مقابله با ستیزه جویان متهم کرد.
5-در اواخر ژوئیه، ارتش در نیجر، رئیس جمهور محمد بازوم را سرنگون کرد و او را به ایجاد روابط نزدیکتر با فرانسه متهم کرد و عنوان نمودند  او باعث گردید تاوضعیت امنیتی در این کشور بدتر شود.
6- و بالاخره افسران نظامی در گابن به رهبری ژنرال بریس بونگوما قدرت را به دست گرفتند. افسران بونگو را در حبس خانگی قرار داده و «بریس اولیگوی نگئما» که زمانی محافظ پدر بونگو بود، از سوی شورای نظامی گابن به عنوان رئیس دولت انتقالی انتخاب شد و به سلطه 56 ساله خانواده بونگو و قدرت آنان پایان دادند.
 

در این کودتا، جمعیت زیادی از مردم در خیابان‌های لیبرویل پایتخت درحمایت ازاقدام ارتش شرکت داشتند. مردم گابن واکنش مشابه مردم نیجر نسبت به خبر برکناری رئیس جمهور کشورشان داشتند؛ به خیابان‌ها آمده و به شادی پرداختند. گابن روز یکشنبه12 شهریور1402 هم در آخرین اقدام، همکاری نظامی خود با فرانسه را به حالت تعلیق درآورد.
حدود یک سوم از جمعیت 2.3 میلیون نفری گابن زیر خط فقر زندگی می کنند.
 

بونگوما در یک سخنرانی تلویزیونی گفت که ارتش"به سرعت اما مطمئنا"برای بازگرداندن حاکمیت غیرنظامی پیش خواهد رفت، اما از انتخاباتی که "اشتباهات مشابه" را تکرار می کند، با حفظ همان افراد در قدرت، اجتناب خواهد کرد.
او گفت: «حضور در سریع ترین زمان ممکن به معنای سازماندهی انتخابات موقت نیست، جایی که در نهایت با همان اشتباهات مواجه خواهیم شد.
بونگو برای اولین بار در سال 2009 انتخاب شد و پدر او هم در سال 1967 به قدرت رسید. مخالفان   می گویند که خانواده حاکم؛  برای تقسیم ثروت نفت و معدن گابن کار چندانی انجام ندادند.
خانواده بونگو سال ها در یک قصر مجلل مشرف به اقیانوس اطلس اقامت داشتند. براساس تحقیقاتی که در سال 2020 توسط پروژه گزارش‌دهی جرایم سازمان‌یافته و فساد (OCCRP)، توسط شبکه‌ای از روزنامه‌نگاران، تحقیقی انجام شد، این خانواده مالک خودروها و املاک گران‌قیمتی در فرانسه و ایالات متحده هستند که اغلب به صورت نقدی پرداخت می‌شوند.
رهبران نظامی دستور دستگیری یکی از پسران بونگو، نورالدین بونگو والنتین، و چند تن از اعضای کابینه بونگو را به اتهامات مختلف از اختلاس تا قاچاق مواد مخدر صادر کردند.
 

رادیو تلویزیون دولتی گابن گفت که کیسه های کاسه ای پر از پول نقد که در پلاستیک پیچیده شده بودند از خانه های مقامات مختلف مصادره شده است. فیلم‌های پخش‌شده از شبکه  24 تلویزیون دولتی گابن، یورش به خانه یکی از مدیران سابق کابینه را نشان داده است.
حاکم نظامی جدید که در کنار بونگو والنتین ایستاده بود به این کانال گفت که این پول بخشی از صندوق انتخاباتی بونگو است. پولی که به گفته حاکمان نظامی در یک کارزار انتخاباتی فاسد استفاده شده است.
 

 سررشته کودتا در گابن
سررشته کودتا در گابن به انتخابات اخیر ریاست جمهوری این کشور بر می‌گردد. ۱۲ مقام نظامی گابن که صبح چهارشنبه گذشته کودتا در این کشور را رسماً اعلام کردند، به انتخاب سه باره «علی بونگو» رئیس جمهور مخلوع گابن معترض بودند. بلافاصله نتایج انتخابات ریاست جمهوری گابن از سوی شورای نظامی جدید این کشور مردود اعلام و دست بونگو از دور سوم ریاست جمهوری خود کوتاه شد و به سلطه ۵۵ ساله خاندان بونگو بر قدرت خاتمه داد. بونگوی پسر در سال ۲۰۰۹ و پس از مرگ «عمر بونگو» پدرش، که ۴۲ سال بر این کشور حکومت کرد، به قدرت رسید.
ارتش گابن خیلی زود همه مرزهای این کشور را بست و فعالیت نهادهای دولتی به حالت تعطیل درآمدند. بونگو هم به سرنوشت محمد بازوم، رئیس جمهور مخلوع نیجر دچار شد و به همراه خانواده راهی حبس خانگی شد.[2]
 

 حضور استعماری فرانسه در گابن
اخبار منتشر شده از این کشور آفریقایی با توجه به کودتاهای نظامی در سایر کشورهای منطقه که پاریس با رؤسای جمهور سابق خود دارای روابط نظامی بود، دردسر دیگری برای فرانسه تلقی خواهد شد. فرانسه صدها نیروی دائمی در گابن از جمله در یک پایگاه نظامی در لیبرویل، پایتخت، دارد. پاریس همچنین دارای طیف گسترده ای از منافع اقتصادی مرتبط با بخش معدن و نفت گابن است.
 

گابن به واسطه منابع سرشار معدنی خود جواهری در تاج مستعمره سابق فرانسه بود و دوگل اهتمام خاصی به حفظ منافع فرانسه در این کشور از طریق ادامه سلطه استعماری خود داشت. تقریباً ۶۰ سال بعد زمانی که در   ۸ شهریور نیروهای ارتش گابن با حضور در تلویزیون دولتی این کشور سقوط دولت «علی بونگو» را اعلام کردند، هیچ سواره نظامی از فرانسه برای نجات متحد دیرینه پاریس راهی گابن نشد؛ آنچه که به باور تحلیلگران سیاسی، تفسیری جز کاهش نفوذ فرانسه در محدوده استعماری سابق خود ندارد.
 

 مواضع تند کودتاچیان نیجر علیه فرانسه
در همین حال، تنش‌ها در نیجر در بحبوحه تظاهرات گسترده ضد فرانسوی در آخر هفته به اوج خود می رسد، زیرا روابط تیره بین دولت نظامی جدید این کشور و قدرت استعماری سابق آن بالا گرفته است.
 

سازمانی که پس از کودتا ایجاد شد، به نام جبهه میهنی برای حاکمیت نیجر، خواسته های عمومی از افسران ارتش را برای اتخاذ موضعی تند علیه فرانسه هدایت کرده است.
 

این تظاهرات که توسط گروه M62 سازماندهی شده است، در مرکز نیامی برای درخواست خروج نیروهای فرانسوی برگزار شده است. یکی از تظاهرکنندگان گفت: «ما به این افراد (نیروهای فرانسوی) در اینجا نیازی نداریم، ما حاضریم برای بیرون کردن آنها بمیریم.
 

فرانسه حدود1500 سرباز در نیجر دارد که بسیاری از آنها در یک پایگاه هوایی در نزدیکی پایتخت مستقر هستند.
سازمان‌های غیرنظامی طرفدارنظامی نیجر خواستار راهپیمایی گسترده در روز شنبه 11شهریور1402 در پایگاه فرانسوی و متعاقب آن تحصن تا خروج نیروها شده بودند.
 

تنش و نبرد سیاسی کودتاچیان نیجر با پاریس
براساس نامه‌ای که در خبرگزاری‌ها منتشر شده است، حاکمان جدید درگیر نبرد سیاسی با پاریس شده‌اند، مصونیت دیپلماتیک سفیر فرانسه را سلب کرده و به پلیس دستور داده‌اند که او را اخراج کند.
جمعه 3 شهریور1402، مقامات به سفیر فرانسه، سیلوین ایت، 48 ساعت فرصت دادند تا خاک نیجریه را ترک کند.
 

براساس نامه ارسال شده به وزارت امورخارجه فرانسه، سفیر "دیگر از امتیازات و مصونیت های وابسته به وضعیت وی به عنوان عضو پرسنل دیپلماتیک در سفارت فرانسه برخوردار نیست."
فرانسه از تقاضا خودداری کرد و گفت که حاکمان نظامی حق اجرای چنین برنامه ای را ندارند.
 

روابط با فرانسه پس از کودتای ماه ژوئیه به پایین تر از حد خود کاهش یافت ، زیرا پاریس همچنان در کنار رئیس جمهور محمد بازوم ایستاده و از به رسمیت شناختن حاکمان جدید نیجر امتناع می ورزد.
رئیس جمهور فرانسه امانوئل ماکرون روز جمعه گفت که او هر روز با متحد سابق خود ، بازوم صحبت می کند.
 

ماکرون گفت: "من هر روز با رئیس جمهور بازوم صحبت می کنم. ما از او حمایت می کنیم. ما کسانی را که این کار را انجام داده اند را نمی شناسیم. تصمیماتی که می خواهیم بگیریم ، هرچه ممکن است باشد ، براساس مبادلات با بازوم خواهد بود."
 

دولت نظامی نیجر ، که در تاریخ 26 ژوئیه قدرت را به دست آورد ، ماکرون را به استفاده از بلاغت تفرقه آمیز در اظهارات خود در مورد بازوم و به دنبال ارتکاب روابط نئو استعماری فرانسه با مستعمره سابق خود متهم کرد.
حاکمان جدید؛ فرانسه را متهم می کنند که باعث تنش در حاکمیت نیجر می شوند. آنها همچنین فرانسه را به استفاده از حضور نظامی خود در نیجر برای نبرد با شبه نظامیان به عنوان بهانه ای برای ضربه زدن به اورانیوم و ذخایر نفتی این کشور متهم می کنند.
 

در تاریخ 3 اوت، حاکمان جدید نیجرتوافق های نظامی را که بین بازوم و فرانسه امضا شده بود، محکوم کردند.
سخنگوی ارتش فرانسه، سرهنگ پیرگودیلیر، هشدارداده است كه"نیروهای نظامی فرانسه آماده پاسخ به هرگونه افزایش تنش ها هستند كه می تواند به روابط دیپلماتیک و نظامی فرانسه در نیجر آسیب برساند".
 

الجزایر، همسایه با نفوذ شمالی نیجر، در تلاش برای جلوگیری از مداخله نظامی درنیجر، با رهبران آفریقای غربی مذاکره نموده و یک انتقال شش ماهه را پیشنهاد داده اند.
با توجه به تهدیدهای مداخله نظامی فرانسه درنیجر، مالی و بورکینا فاسو، آن ها گفته اند از یکدیگر به سرعت پشتیبانی کرده و می گویند هر عملیاتی "اعلامیه جنگ" علیه آنها تلقی می شود.
 

اخیراً هر سه کشور آفریقایی؛ فرانسه را به دلیل رفتارهای تنش زا به بی ثباتی منطقه ای محکوم کرده اند.
بورکینا فاسو پیش نویس قانونی را تصویب کرده است که مجاز به اعزام سربازان به نیجر است.
 

رهبران جدید نیجر و دوره انتقالی
رهبران جدید نیجر می‌گویند که آنها به دنبال یک دوره انتقال سه ساله برای بازگرداندن نظم قانون اساسی هستند.
رئیس جمهور نیجریه، بولا تینوبو، رئیس جامعه اقتصادی کشورهای آفریقای غربی (ECOWAS)، پیشنهاد کرده است که یک انتقال نه ماهه به دموکراسی برای حاکمان جدید نیجر در اولین جدول زمانی ظاهری بلوک از زمان کودتای ژوئیه پیشنهاد شود.
 

این اولین باری بود که یک مقام ECOWAS به طور علنی در مورد یک دوره انتقال احتمالی برای حاکمان نظامی نیجر صحبت می کند.
با این حال، فرانسه و ایالات متحده براساس خوی قلدری و استعماری خود خواستار بازگشت سریع جمهوری بازوم رییس جمهور مخلوع شدند.[3]
 

در یک کلام باید گفت مردم آفریقا بیدار شده و دیگرزیربارهیچ  استعمار و سلطه ای از جمله فرانسه نخواهند رفت و فرانسه باید مناطق تحت سلطه استعماری خودش را ترک کند و چنان چه در این زمینه تعلل ورزد مردم آفریقا به شدیدترین وجه ممکن آنان را با افتضاح و رسوایی از کشورهای خود اخراج خواهند نمود. فرانسه ماکرون فرانسه آسیب پذیری شده و امروز ماکرون در فرانسه محبوبیتی ندارد و کشورش در دو محور سیاست داخلی و بین المللی روزگار سختی را می گذراند و قطعا در هردو عرصه آبستن حوادثی در آینده خواهد بود.    
 

پی‌نوشت: 

[1] - استعمار فرانسه در آفریقا؛ ربودن آینده میلیون‌ها کودک آفریقایی. خبرگزاری میزان: چهارشنبه ۰۱ شهريور ۱۴۰۲ - ۰۷:۱۵:۰۱- کد خبر: ۴۷۳۰۶۲۶.
 [2] - کودتا در گابن؛ چرا فرانسه «علی بونگو» را رها کرد؟ خبرگزاری مهر: دوشنبه 13 شهریور ۱۴۰۲، ۱۸:۲۴- کد خبر 5877410.
 3- Karbalaei. Ali. Gabon coup latest African domino effect against French neo-colonialism Translator: Asadollah Afshar.  Tehran Times (TT ). August 23, 2023 - 22:14      
 

دکتر اسدالله افشار

• دکتر اسدالله افشار

• بورکینافاسو

• مالی

• گینه

• چاد

• نیجر

• گابن

• مستعمره‌های سابق فرانسه

• احساسات ضد فرانسوی

• قدرت استعماری فرانسه

• فرانسه

• آفریقا

• قدرت‌های امپراتوری اروپایی

• حضور فرانسه در آفریقا

• الجزایر

• کشورهای آفریقایی