جنبش Me too (من هم) از زاویه‌ای دیگر!

پايگاه خبري تحليلي «نيک رو»، مدتی است با اعتراف یکی از هنرمندان کشور نسبت به آزار جنسی بازیگران سینما، این موضوع ناگهان تبدیل به یک جنبش شد و تعداد قابل توجهی از زنان بازیگر به این جنبش پیوستند. عده ای نیز از این موضوع استقبال کردند و گفتند بیان آزار جنسی توسط زنان یک تابوشکنی است که نیازمند وجود جرئت، قدرت و شهامت برای بیان آن است و جنبشی به نام "می تو" به معنای "من هم" به جرئت یافتن زنان برای بیان انواع خشونت جنسی و بر هم زدن حاشیه امن متجاوزان کمک می‌کند. با این ادبیات خواستار پایان دادن به این رفتارهای ظالمانه جنسی شدند. نگارنده قصد دارد این پدیده را از زاویه‌ای دیگر نگاه کند.

تعریف و سابقه جنبش

جنبش «می تو» یا «من هم» به نوعی بر بازگو کردن مصادیق آزار جنسی و تجارب افرادی که تحت تأثیر خشونت جنسی قرار گرفته‌اند، متمرکز است و در فضای مجازی دنبال‌کنندگان بسیاری پیدا کرد چرا که این نوع آزارها هر روز افراد بسیاری را در جای جای دنیا تحت تأثیر قرار می‌دهد. طرفداران جنبش «می تو» با به اشتراک گذاشتن تجربیات خود، میزان شایع آزار و اذیت جنسی را آشکار می‌کنند.
جنبش «می تو» تلاشی برای تأثیرگذاری در تغییرات اجتماعی است که از طریق رسانه‌های اجتماعی و فضای مجازی شکل گرفته و سازماندهی می‌شود، این جنبش ابتدا در سال ۲۰۰۶ به راه افتاد و در اواخر سال ۲۰۱۷ زمانی که چندین بازیگر زن مشهور در اروپا و آمریکا در مورد بیان تجارب خود در زمینه آزار و اذیت جنسی در صنعت سینما شروع به کار کردند، به صورت آنلاین و به عنوان یک جریان اصلی مطرح شد.
مؤسس جنبش «می تو»، «تارانا بورک»، یک فعال اجتماعی آمریکایی بود که شروع به استفاده از عبارت «می تو» در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی کرد تا لزوم مقابله با ناهنجاری آزار جنسی را برجسته کند. بورک می‌گوید: «جنبش «می تو» با نشان دادن اینکه چقدر آزار و اذیت جنسی شایع است، به بازماندگان می‌گوید که تنها نیستند و از آن‌ها حمایت می‌شود و بر روی توانمندسازی زنان در مقابله با موضوع آزار و اذیت کار می‌کند».
رواج جنبش «می تو» در سال ۲۰۱۷ توسط «آلیسا میلانو» که بازیگر بود، توانست فریاد بورک را برجسته‌تر کند و آن را بیش از پیش بر سر زبان‌ها بیندازد، اقدامات این بازیگر در پاسخ به تعدادی از زنان هالیوودی بود که تجربیات خود را در مورد آزار و اذیت جنسی بازگو می‌کردند که غالبا توسط «هاروی وینستین» تهیه‌کننده مشهور هالیوود رخ داده بود پخش می‌شود.
همان طور که ملاحظه شد خاستگاه این جنبش سینمای غرب و هالیوود است. ابتدا باید به صراحت گفت در فضای سینمای غرب و حتی در میان بسیاری از غربی‌ها روابط آزاد جنسی به عنوان یک فرهنگ پذیرفته شده است. اینکه عده‌ای از زنان سینماگر هالیوودی دست به چنین افشاگری زده‌اند یا به خاطر روابط جنسی بیش از حد و تقاضاهای زیاد است که آن‌ها را خسته و درمانده کرده است یا اینکه اهداف دیگری در سر دارند. در غرب خیلی عادی از رسانه‌های رسمی و دولتی، مستهجن‌ترین فیلم‌ها پخش می‌شود تا چه رسد به فیلم‌های پورن سینمایی. در غرب چیزی به نام جرم بودن ترویج فحشا و فساد وجود ندارد؛ زیرا فرهنگ آن‌ها بر فساد و فحشا پایه گذاشته شده است. آنچه را ما جرم می‌دانیم برای آن‌ها رفتاری معمولی و پذیرفته شده در جامعه است. خیلی راحت زن فاسدی و فاحشه‌ای را در تلویزیون می‌آورند و او نیز بدون هیچ شرم و حیایی از تجربیات و خاطرات جنسی‌اش با ترامپ رئیس جمهور آمریکا می‌گوید. در یک تبلیغات ظاهری از ارتباط غیراخلاقی رئیس جمهور آمریکا با منشی خود خبر می دهند و فضای رسانه ای آمریکا لبریز از این خبر و تفسیر و بسط آن می‌شود؛ ولی پس از مدتی گویا هیچ اتفاقی نیفتاده است. بازیگر سینما در غرب رسمی و علنی از تجربیات جنسی‌اش با هنرمندان دیگر می‌گوید، بدون آنکه از نظر غرب این روابط یا نقل آن جرم محسوب شود. آن‌ها اگر چنین پویش یا جنبشی را راه می‌اندازند به خاطر این است که آش آن قدر شور شده که خان هم فهمید. بدون تردید چنین فرهنگی در جامعه دینی که مردم بر پایه آموزه‌های قرآنی تربیت شده اند نه تنها قابل قبول نیست؛ بلکه جرم محسوب می‌شود. نگارنده اعتقاد دارد «جنبش می تو» در ایران نه تنها رفتار درستی نیست بلکه جرم نیز است و باید مقابل انتشاردهندگان چنین رفتارهای جنسی ایستاد. از این جهت که هم اصل روابط نامشروع جنسی گناه کبیره است و در دنیا و آخرت عذاب سخت دارد و هم افشای فساد اخلاقی در جامعه ممنوع است و مجازات دارد.

اشاعه فحشا
هر گونه نشر فساد و اشاعه زشتی ها و قبائح، خصوصاً گناهان جنسی و کمک به توسعه آن را اشاعه فحشا می‌گویند. اشاعه فحشا جرم و از گناهان کبیره می‌باشد و قانون برای آن مجازات خاصی در نظر گرفته است.
قرآن کریم این عمل را به شدت نکوهش کرده و برای آن وعده عذابی دردناک در دنیا و آخرت داده است. «إِنَّ الَّذِينَ يُحِبُّونَ أَنْ تَشِيعَ الْفَاحِشَةُ فِي الَّذِينَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ  وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ». (نور/19)
[کسانی که دوست دارند زشتی‌ها در میان مردم با ایمان شیوع یابد، عذاب دردناکی برای آنان در دنیا و آخرت است؛ و خداوند می‌داند و شما نمی‌دانید!].
در روایات، اشاعه کننده فحشاء همچون انجام‌دهنده آن معرفی شده و ایستادن بر تلی از آتش و بیرون شدن از ولایت الهی و شیوع بیماری‌هایی که در پیشینیان نبوده را از پیامدهای آن بیان کرده است.
با توجه به تصریح روایات حتی نقل فحشاء و منکرات ارتکاب شده توسط دیگران نیز اشاعه فحشا محسوب می‌شود.
با همه آنچه در باره ممنوعیت اشاعه فحشا بیان شد، آیا یک هنرمند از نظر شرعی و قانونی این حق را دارد که در فضای عمومی و رسانه‌ای از آزار و اذیت‌های جنسی که خواسته یا ناخواسته مرتکب شده است سخن بگوید. بدون تردید از این جهت که از مصادیق اشاعه فحشا است این حق را ندارد. پس چه باید بکند؟ اگر اعتراض و شکایتی دارد باید به دستگاه قضا مراجعه کند و از حق خود دفاع کند. اگر دستگاه قضا به حق و حقوق او بر طبق مستندات رسیدگی نکرد آن وقت حق دارد اعتراض خود را به شکل دیگر بیان کند. خداوند در وصف چنین کسانی می فرماید: «لَا يُحِبُّ اللَّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلَّا مَنْ ظُلِمَ  وَكَانَ اللَّهُ سَمِيعًا عَلِيمًا». (نساء/148)
[خداوند دوست ندارد کسی با سخنان خود، بدی‌ها (ی دیگران) را اظهار کند؛ مگر آن کس که مورد ستم واقع شده باشد. خداوند، شنوا و داناست].
آنچه امروز به عنوان جنبش «می تو» در ایران شایع شده و عده‌ای به عنوان دفاع از حقوق زنان از آن یاد می‌کنند به عقیده نگارنده مردود است. به چند دلیل:
۱ـ اگر این هنرمندان و بازیگران از چنین رفتاری تنفر داشته‌اند چرا به این رفتارها تن داده‌اند. اگر مخالف بوده‌اند نباید تسلیم می‌شدند هر چند به بهای از دست دادن یک نقشی که در فلان فیلم می‌خواستند بازی کنند. همان طور که قطعاً بسیاری از بازیگران زن در فیلم‌ها نقش ایفا می‌کنند و حاضر نشده اند عفت خود را فدای بازی کردن در یک فیلم کنند. بنابراین اولین سؤال از این دسته هنرمندان این است که چرا شما تسلیم رفتارهای حیوانی این به اصطلاح هنرمندان شدید؟ مسلماً اقرار به فساد و فحشا آن هم اگر با رضایت باشد مجازات‌های سنگینی به دنبال دارد.
۲ـ این جنبش از مصادیق اشاعه فحشا است و دامن زدن به آن به عادی شدن این گناه کبیره کمک می‌کند. به خصوص که این هنرمندان در انواع فیلم‌ها نقش ایفا می‌کنند و می‌توانند برای بسیاری از جوانان ما الگو باشند. الگویی که خود اعتراف به فساد و فحشا می‌کند نتیجه‌اش عادی شدن این فساد در میان مخاطبان است.
۳ـ تداوم رفتار این دسته از هنرمندان، جمهوری اسلامی را بر سر چند راهی خطرناک قرار می‌دهد. یا باید با هنرمندانی که چنین فسادی را مرتکب شده‌اند برخورد کند و مجازات اسلامی را در مورد آن‌ها به کار گیرد (البته در صورت اثبات جرم بر اساس ادله شرعی و قانونی) یا آن‌ها را از فعالیت‌های هنری محروم کند. که در هر صورت بازخورد منفی و پیامدهای ناگواری را خواهد داشت.
چه باید کرد؟
در اینکه چه باید کرد شاید پاسخ بسیار سخت باشد، از این جهت که فضای بازیگری اعم از سینما و تئاتر آن هم محیط مختلط که زن  و مرد ساعت‌ها در کنار یکدیگر نقش بازی می‌کنند، حس می‌گیرند و انواع ارتباط کلامی با هم دارند به شکستن بسیاری از حریم‌ها می‌تواند کمک کند. اگر نگویم این فضا فضای آلوده‌ای است فضای غبارآلودی است. کسانی می‌توانند خود را از این مهلکه سالم برهانند که بر نفس چموش خویش چیره و درون خود را به زینت ایمان آراسته باشند. یکی از مهم‌ترین مشکلات در عرصه سینما و تئاتر عدم تربیت هنرمندان متعهد به اخلاق دینی است؛ یعنی هنرمندانی که با سلاح ایمان در عرصه هنر بدرخشند و در آنجا نقش‌آفرینی کنند. رفتارهای متضاد در فیلم و خارج از فیلم بیانگر همین فاجعه است. شاهد هستیم برخی هنرمندانی که در نقش‌های مقدس و ارزشمند بازی کرده‌اند و مشهور شده اند بناگاه سر از کشورهای بیگانه در می‌آورند و از بازیگران روسپی هالیوودی نیز پا را فراتر می‌گذارند. همان طور که هنر در نظام جمهوری اسلامی با هنر در نظام سلطه متفاوت است هنرمندان ما نیز باید متفاوت باشند. برای این راهی جز تربیت هنرمندانی که با فضای روحی و اخلاقی مردم ایران سازگار باشند وجود ندارد. هنرمندانی که کعبه آمالشان غرب و ارزش‌های غربی باشد و جایزه گرفتن از دست غربی‌ها را برای خود افتخار بدانند بعید نیست که عاقبت آن همین چیزی باشد که در عنکبوت مقدس شاهد آن هستیم و یا گلیشفته ای بشود که همه اعتبار انسانی شخصیت زن را را زیر پا گذارد. کسانی که امروز به عنوان سلبریتی شناخته می‌شوند و صاحب شهرت و ثروت و محبوبیت شده‌اند مدیون فرصت و موقعیت ویژه‌ای هستندکه در سینما و تئاتر و صدا و سیما به دست آورده‌اند. بنابراین باید آن ها به لوازم این موقعیت نیز پایبند باشند. بدون هیچ‌گونه مسامحه ای نظام جمهوری اسلامی باید ضوابطی وضع کند که این شرایط خفت بار پیش نیاید. باید تلاش کرد که دوگانگی‌ها در فیلم و رفتارهای بیرونی هنرمندان به حداقل برسد.غفلت بزرگی که تاکنون صورت گرفته و همچنان ادامه دارد این دوگانگی است. این دوگانگی ویرانگر فرهنگ ایرانی اسلامی است. هنرمند ایرانی باید بداند که در کشور ایران با همه ویژگی‌ها و فرهنگ غنی آن نقش بازی می‌کند. هنرمندی که کعبه ی آمال و افتخارش به دست آوردن جایزه از دست سیاست‌گذاران سینمای هالیوودی و جشنواره کن باشد نمی‌تواند هنرمند در تراز نظام جمهوری اسلامی باشد. غفلت بزرگی که صورت گرفته ترس از هیاهوی چند هنرمند شیفته ی آداب و رسوم و غرب است. اگر قرار باشد متولیان هنر همواره انفعالی رفتار کنند بدون تردید هنر ایرانی به ورطه‌های خطرناکی سقوط خواهد کرد که هیچ کس نخواهد توانست آن را نجات دهد.

پیشنهاد آخر
در حوزه سینما و تئاتر باید نهادی شکل بگیرد برای دفاع از حقوق کسانی که قربانی رفتارهای جنسی هوسرانانی به نام هنرمند می‌شوند. آن نهاد یا انجمن یا با هر نامی که می‌خواهد باشد در چارچوب قانونی و بدون هیاهو و انتشار بزه از طریق مراجع قانونی پیگیر حقوق این دسته از شاکیان باشد. مسلماً اگر چنین موقعیتی فراهم شود و نظارت‌های منطقی از طرف خود سینماگران شکل بگیرد تا حد زیادی می‌توان جلوی این پدیده زشت را گرفت. آن وقت نیاز به جنبش مفسده آمیز  و بی‌فایده «می تو» نیز نخواهد بود.

سخن آخر
من به این جنبش در ایران نگاه خوش‌بینانه‌ای ندارم.

دکتر نصرالله شفیعی

• دکتر نصرالله شفیعی

• آزار جنسی

• هنرمندان

• جنبش

• Me too

• جنبش Me too

• تجاوز

• اشاعه فحشا