به گزارش پايگاه خبري تحليلي «نيک رو» به نقل از تسنیم، ششمین دور مذاکرات هستهای برای رایزنی در خصوص وضعیت «برجام» چند روز پیش به پایان رسید و تمامی طرفها منتظرند زمان برگزاری دور جدید مذاکرات اعلام شود.
اینکه گفتوگوهای وین از چه زمانی آغاز خواهد شد در حال حاضر یکی از مسائل خبرساز در روزهای گذشته بوده، به خصوص بعد از آنکه خبرگزاری رویترز پنجشنبه گزارش داد آمریکا قصد دارد به منظور هماهنگیهای لازم با کابینه جدید رژیم صهیونیستی، دور بعدی گفتوگوها را به تأخیر بیندازد.
در این گزارش به بررسی جدیدترین تحولات و مسائل مطرح در این گفتوگوها پرداختهایم.
تفاهم فنی با آژانس
یکی از مسائلی که قاعدتاً ارتباطی با مذاکرات وین نداشته اما در روزهای گذشته با برخی موضعگیریها و اقدامات «رافائل گروسی»، مدیر کل آژانس بینالمللی انرژی اتمی سایه آن بر گفتوگوها احساس شده مسئله تمدید یا عدم تمدید تفاهم فنی میان ایران و آژانس بوده.
مدیر کل آژانس روز جمعه گزارشی را درباره پایان موعد توافق با ایران و تمدید نشدن آن به اعضای شورای حکام آژانس ارائه کرد. آژانس بعد از آن گزارش هم بیانیهای صادر کرد و گفت که تهران به نامه مورخ 17 ژوئن گروسی در خصوص تمدید تفاهم فنی پاسخ نداده و مشخص نکرده که آیا قصد حفظ توافق را دارد یا خیر.
گزارش رافائل گروسی در حالی ارائه شده که از لحاظ فنی، مدیر کل آژانس مأموریت یا وظیفهای برای طرح چنین درخواستی از ایران یا ارائه گزارش درباره آن به شورای حکام آژانس اتمی ندارد.
«کاظم غریب آبادی»، سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمانهای بینالمللی مستقر در وین از جمله آژانس اتمی در مصاحبهای روز یکشنبه تصریح کرد که توافق فنی ایران، بر اساس حسن نیت انجام شده و تهران تعهدی برای تمدید آن نداشته است. او گفت که تمدید یک ماهه این تفاهمنامه نیز تنها بر حسب حسن نیت انجام شده است.
غریبآبادی در یک مصاحبه تلویزیونی گفت: « بعد از پایان سه ماهه این تفاهم، جمهوری اسلامی ایران تصمیم گرفت تفاهم مشترک فنی با آژانس را تمدید نکند، ولی بر مبنای حسن نیت، ایران به ضبط دادههای دوربینهای آژانس به مدت یک ماه دیگر ادامه داد.»
او اضافه کرد: «مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی در موقعیتی نبود که از ایران بخواهد فعالیت خودمان را ادامه دهیم. چون تفاهمی که ما با آژانس داشتیم، یک تفاهم بر مبنای اصول سیاسی بود و نه یک تفاهم فنی بر مبنای تعهدات جمهوری اسلامی ایران. آنچه ملزم هستیم با آژانس همکاری کنیم، صرفا در چارچوب پادمانهاست و رویههای پادمانی که کشورها نزد آژانس تعهد دارند نیز مشخص است.»
با وجود این، مقامهای کشورهای غربی، مسئله توافق میان ایران و آژانس را به عنوان دستاویزی برای تحت فشار قرار دادن ایران در مذاکرات وین قرار دادهاند.
یک مقام وزارت خارجه آمریکا چند روز پیش در پاسخ به این سئوال که در صورت عدم تمدید توافق فنی میان ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی چه اتفاقی خواهد افتاد گفت آمریکا به ایرانیها گفته چنانچه این توافق تمدید نشود، تهران توافق بر سر بازگشت به برجام را به شدت پیچیده خواهد کرد.
«آنتونی بلینکن»، وزیر امور خارجه آمریکا هم روز گذشته در نشست خبری مشترک با «ژان ایو لودریان»، وزیر امور خارجه فرانسه گفت عدم تمدید توافق موقت بین ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی یک نگرانی جدی برای طرف آمریکایی است و بایستی سریعتر حل و فصل شود.
مسئله تحریمها
گامهایی که آمریکا باید در زمینه رفع تحریمها برای بازگشت به برجام بردارد یکی از اختلافهای جدی میان طرفهای این توافق در گفتوگوهای جاری در وین است. جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده تمامی تحریمهایی که در دوران «دونالد ترامپ» علیه ایران اعمال شدهاند بایستی برداشته شوند، در حالی که واشنگتن، تفسیر دیگری از این مسئله دارد.
جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده دولت آمریکا برای بازگشت به برجام بایستی به صورت بیقید و شرط تمامی تحریمهای اعمالشده، بازاعمالشده یا دوباره برچسبگذاریشده در دوران ترامپ را لغو کند و این مسئله مورد راستیآزمایی قرار بگیرد. ایران تأکید کرده، بسیاری از تحریمهایی که در دوران ترامپ بعد از خروج از برجام اعمال شدهاند با هدف دشوار کردن بازگشت به توافق اعمال شدهاند و بنابراین بایستی تماماً رفع شوند.
بهعنوان یک قاعده کلی میتوان گفت تحریمهایی که نقض توافق هستهای محسوب میشوند چند دستهاند:
نخست، تحریمها و اقدامات محدودکنندهای که دولت «باراک اوباما»، رئیسجمهور اسبق آمریکا بعد از انعقاد توافق هستهای علیه ایران اعمال کرد و نقض روح و جسم این توافق بود؛ دوم تحریمهایی که دونالد ترامپ بعد از خروج از توافق، علیه ایران اعمال، بازاعمال و دوباره برچسبگذاری کرده است.
تحریمهای دوران ترامپ خود به چند دسته تقسیم میشوند: اول، تحریمهایی که اجرای آنها ذیل توافق هستهای برجام متوقف شده بود و او با صدور یک فرمان اجرایی آنها را «بازاعمال» (reimpose) کرد. دوم، تحریمهای جدیدی که او بعد از خروج از برجام بهبهانههای مختلف هستهای، موشکی و «تروریسم» علیه ایران «اعمال» (impose) کرد و سوم، تحریمها علیه مؤسسات و نهادهایی که از قبل بهبهانه برنامه هستهای ایران در فهرست تحریمها قرار داشتند اما دولت ترامپ با یک برچسب تحریمی جدید هم آنها را در فهرست قرار داد (relabel) تا راه بازگشت دولت بعدی آمریکا به توافق دشوار شود.
تیم مذاکرهکننده ایران در موضعگیریهای خود شرط محقق شدن لغو «همه تحریمها» را تنها به تحریمهای اعمال، بازاعمال و دوباره برچسبگذاریشده در دوران ترامپ محدود و از تخلفات دوران باراک اوباما در رفع تحریمها چشمپوشی کرده است. به عنوان مثال، «سعید خطیبزاده» در مصاحبهای چند وقت پیش درباره اینکه چه تحریمهایی باید رفع شوند، گفت که همه چیز باید به ژانویه 2017 (زمان آغاز ریاستجمهوری ترامپ) برگردد.
با این حال، برخی از تحلیلگران و کارشناسان داخلی با یادآوری اینکه قبل از ژانویه 2017 هم تحریمها صرفاً روی کاغذ رفع شده بود و دولت اوباما هم با نقض برجام تحریمهای جدیدی علیه ایران وضع کرده (مانند تمدید قانون ISA) بر ضرورت رفع تمامی تحریمها تأکید کردهاند و شرط قبولی تیم مذاکرهکننده در وین را رسیدن به این هدف عنوان کردهاند.
طرف آمریکایی اما در روزهای گذشته گفته حتی حاضر نیست تمامی تحریمهای اعمالشده در دوران ترامپ را هم رفع کند. «رابرت مالی»، نماینده آمریکا در امور ایران روز جمعه تصریح کرد که ایران خواستار رفع تمامی تحریمهای اعمال و بازاعمالشده بعد از خروج آمریکا از برجام در سال 2018 است در صورتی که آمریکا برای انجام چنین کاری آماده نیست.
گفت: «چیزی که آنها میخواهند رفع تمامی تحریمهایی است که بعد از سال 2018 توسط دولت رئیسجمهور ترامپ اعمال شد. این خواسته زیادی است.ما گفتهایم که آماده رفع تحریمهایی هستیم که برای بازگشت ما به برجام لازم است، اما همه تحریمهایی را که دولت ترامپ اعمال کرد رفع نخواهیم کرد.»
تا به حال به آمارها و ارقام متعددی درباره تحریمهایی که آمریکا باید رفع کند اشاره شده. مثلاً خبرگزاری رویترز 27 اردیبهشتماه برآورد کرده بود دولت آمریکا باید تحریمها علیه 700 فرد و نهاد را برای بازگشت به برجام رفع کند. این خبرگزاری به نقل از یک مقام وزارت خارجه آمریکا این آمار را نزدیک به ارزیابی دولت بایدن توصیف کرد.
این آمار در حالی ارائه شد که «عباس عراقچی»، معاون وزیر امور خارجه ایران فروردینماه تعداد تحریمهایی که آمریکا باید رفع کند را 1500 مورد عنوان کرده بود.
«محمود واعظی»، رئیس دفتر رئیسجمهور ایران هم چند روز پیش گفت که در مذاکرات وین برای رفع 1040 تحریم مربوط به دوران ترامپ توافق شده است. او گفت طرفها همچنین توافق کردهاند برخی تحریمها مربوط به افراد و بیت رهبری برداشته شود.
شبکه خبری پرستیوی اما دوشنبه با اشاره به جزئیاتی از مسائل مطرح در مذاکرات نوشت دولت آمریکا بر حفظ برخی تحریمها اصرار دارد و به عنوان نمونه با ابطال دستورات اجرایی 12959 و 13599 و 13876 و 13949 رئیس جمهور آمریکا و قوانین کاتسا، ISA و ویزا و قانون میهن پرستی پاتریوت بخش 311 و U Turn دلار مخالف است. منبع پرستیوی علاوه بر این گفت که دولت آمریکا حاضر به لغو تحریمهای تسلیحاتی و لغو دستور اجرایی ترامپ در این زمینه نشده.
مطابق گزارش پرستیوی، آمریکا تاکنون لغو کامل تحریم های نفتی، بانکی، حمل و نقل و ... را به گونهای که نیاز به تمدید های دورهای نداشته باشد، نپذیرفته است. بنابر اطلاعاتی که پرس تی وی کسب کرده است، آنچه آمریکا مطرح کرده، صرفا تعلیق و توقف موقت 120 روزه و یا 180 روزه تحریم های نفتی، بانکی و .. است؛ به گونهای که پس از سپری شدن این دوره زمانی، مجددا ایران برای ادامه فعالیتهای خود نیازمند اخذ موافقت رئیس جمهور آمریکا خواهد بود.
عدم خروج دوباره از برجام
طرف آمریکایی حتی از ارائه ضمانت درباره اینکه واشنگتن مجدداً تجربه دوران ترامپ در خروج از برجام را تکرار نخواهد کرد هم خودداری میکند. یک مقام وزارت خارجه آمریکا روز پنجشنبه گفت ایرانیها خواستار ضمانت واشنگتن در خصوص عدم خروج از برجام شدهاند اما آمریکا حاضر به ارائه چنین تضمینی نیست. این مقام آمریکایی گفت: «ضمانتی در کار نیست. این را ما میدانیم، ایران هم میداند. بهترین تضمین بازگشت به توافق و اجرای متعهدانه آن است.»
روزنامه نیویورکتایمز روز 29 خرداد گزارش داده بود ایران از آمریکا در این خصوص تعهد کتبی درخواست کرده است.
«میخائیل اولیانوف»، نماینده روسیه در سازمانهای بینالمللی مستقر در وین هم در حساب کاربریاش در توییتر مشخص کرده که مسئله عدم خروج از برجام جزو موضوعات محل بحث در وین است. او در توییتر نوشت: «بسیاری از دنبالکنندگانم از من میپرسند آیا ضمانتی وجود دارد که در صورت احیای برجام، آمریکا مجدداً از آن خارج نمیشود؟ به نظر من بهترین ضمانت، تجارب بسیار منفی گذشته است. اگر آمریکا اشتباهات گذشته را تکرار کند ایران ممکن است تصمیم بگیرد با اقداماتی شدیدتر از قبل جبران کند. هیچکس این را دوست ندارد.»
او البته در پاسخ به مخاطبانش گفته که این توصیه و تذکر روسیه به تندروهای آمریکایی است. او در جواب کاربری که پرسیده «جناب آقای سفیر، سال2015 که توافق اجرا شد همین برنامه اجرا شد و اثربخش نبود» نوشته است: «بله، کارساز نبود، اما الان ما نسبت به نتایج فاجعهبار فشار حداکثری آگاهی داریم. جلسه شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی در ماه ژوئن نشان داد که جامعه بینالمللی (از جمله آمریکا) به شدت از وضعیت فعلی ناخرسند است. این بهترین تضمین (اگرچه نه کاملترین تضمین) علیه تکرار گذشته است.»
توافق «طولانیتر و قویتر»
مقامهای دولت بایدن هنوز هم به کلیدواژههای «توافق طولانیتر و قویتر» به عنوان هدف نهاییشان از ورود به برجام اشاره میکنند هر چند هنوز مشخص نکردهاند که چنین توافقی با وجود مخالفتهای صریح ایران قرار است چگونه حاصل شود و یا در بر دارنده چه مفادی خواهد بود.
در تازهترین موضعگیری مقام وزارت خارجه آمریکا روز پنجشنبه یادآوری کرد موضع آمریکا کماکان این است که بایستی گفتوگوهای متعاقبی برای قویتر کردن توافق هستهای برجام انجام شود. او گفت دولت «جو بایدن» به صراحت بر ضرورت برگزاری گفتوگوهای متعاقب برجام تأکید کرده است.
«ند پرایس»، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا سهشنبه هفته گذشته گفت که توافق هستهای با ایران لازم است اما آمریکا آن را کافی نمیداند و معتقد است که لازم است محدودیتهای موشکی علیه ایران نیز باید مورد رسیدگی قرار گیرد.
مقامهای آمریکایی پیشتر در توضیح درباره «توافق طولانیتر» و «قویتر» گفتهاند به دنبال دستیابی به توافقی هستند که در آن به تمامی زمینههای اختلاف با ایران از جمله برنامه موشکی یا فعالیتهای منطقهای و مسائل مرتبط با ادعاهای «حقوق بشری» رسیدگی شود.
اشتراک گذاری: لینک کوتاه: https://www.nikru.ir/p/676