نگذارید حقوق کارگران ضایع شود! (۲)

پايگاه خبري تحليلي «نيک رو»، در بخش اول اشاره داشتم و تأکید کردم که شرکت‌های پیمانکاری که نقش واسطه بین نیروی کار و کارفرما را ایفا می‌کنند، جز تضییع حقوق کارگران و پول مفت به حساب این شرکت‌ها سرازیر شدن هیچ دستاورد دیگری ندارد‌.
ای کاش حداقل بر اساس دستورالعمل و قوانین این شرکت‌ها عمل می‌شد و حقوق کارگران پرداخت می‌شد. تجربه‌های فراوان نشان می‌دهد که شرکت‌های پیمانکاری به حق قانونی خود که در قرارداد با کارفرما می‌بندد قانع نیستند و با انواع ترفندها حق بیش‌تری از کارگران تحت پوشش خود را به جیب می‌زنند. رفتاری کاملأ ظالمانه که نشانی از حاکمیت نظام سرمایه‌داری است و در جمهوری اسلامی به شکل قانونی اجرا می‌شود‌.
نمونه‌های این ستم مضاعف را این جانب به عنوان تجربه از نزدیک در پارس جنوبی دیده‌ام که به نمونه‌ای از آن اشاره می‌کنم.
در سال ۱۳۹۰  با توجه به مسئولیتی که در استانداری داشتم، دبیر کمیسیون کارگری استان نیز بودم. یکی از مأموریت‌های این کمیسیون رسیدگی به مشکلات کارگران بود‌. گزارش‌های متعددی از وضعیت رقت‌بار کارگران در پارس جنوبی در عسلویه به دبیرخانه می‌رسید. برای بررسی دقیق‌تر تصمیم گرفتم بازدیدی از وضعیت کاری و رفاهی کارگران مستقر در فازهای متعدد پارس جنوبی داشته باشم.
به بسیاری از کمپ‌ها سر زدم، از نزدیک با کارگران و مسئولان بخش‌ها صحبت کردم. متوجه فاجعه‌ای شدم  که شباهتی زیاد با نظام برده‌داری داشت. به بخشی از این گزارش توجه کنید:

يكي از مشكلات اساسي در پارس جنوبی بحث حوزه كارگري است كه البته به چند بخش تقسيم می‌شوند. يك دسته كارگراني هستند كه خود به منطقه آمده يا توسط پيمانكاران از استان‌های ديگر دعوت به کار شده‌اند. اين گروه در کمپ‌هایی به‌صورت دسته‌جمعی زندگي می‌کنند بزرگ‌ترین و مشهورترین اين کمپ‌ها به كمپ كرمانشاهان مشهور است. در بازدیدی كه به‌اتفاق نمايندگان وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي و وزارت كشور از این كمپ داشتيم؛ علی‌رغم كمبود فرصت براي بازديد كامل از كمپ، متوجه عمق فاجعه‌ای شديم كه در این كمپ به وقوع پيوسته است. باورمان نمی‌شد كه در دل يك سازمان قدرتمند اقتصادي این‌گونه انسان‌ها به استضعاف كشانده شده و این‌گونه فقر و محروميت و مشكلات عديده اخلاقي و رفتاري وجود داشته باشد. در این کمپ‌ها كارگران غيرماهر تا سطح نيمه‌ماهر زندگي می‌کنند و حداكثر در هر اتاق معمولاً بين ۱۰ تا ۱۲ نفر سکونت دارند كه به‌تناسب زمان‌های مختلف تغيير می‌کند.
وضعيت سرویس‌های بهداشتي؛ امكانات تفريحي و كليه خدمات ضروري در اين کمپ‌ها فوق‌العاده ضعيف است. بيش‌تر سرویس‌های بهداشتي تخريب و مسدود شده‌اند؛ حمام‌ها فوق‌العاده غیربهداشتی هستند. آبخوري و محل شستن ظرف‌ها نيمه‌مخروبه هستند. مايع دستشويي براي سرویس‌های بهداشتي وجود ندارد. اثاثيه و وسايل كارگران دركف اتاق ريخته و فضاي بسيار مشمئزکننده‌ای وجود دارد. كارگران دچار انواع آسیب‌های روحي هستند. برخي از آن‌ها می‌گفتند ماه‌هاست كه حقوق نگرفته‌اند و خجالت می‌کشند براي ديدار خانواده كه خيلي از آن‌ها متأهل هم بودند بروند. بسياري از اين كارگران از استان‌های دور دست آمده بودند.
بعد از غروب كه ما از اين كمپ بازديد كرديم؛ محوطه كمپ در تاریکی مطلق بوده پیاده‌روهای بين اتاق‌ها همه خاكي بود؛ و هيچ چراغي روشن نبود.
وضعيت بهداشتي بسيار بـد بود همگي از حشره‌ای به نام «ساس» می‌نالیدند كه گاه تا صبح آن‌ها را نيش می‌زند و نمی‌گذارد به‌درستی استراحت كنند. آثار نیش این حشره روی بدن خیلی از کارگران بود‌. سيستم خنک‌کننده اتاق‌ها كاملاً فرسوده و از رده خارج بودند. در اتاق‌ها جز يك موكت و تعدادي پتوي كهنه و فرسوده چيز ديگري در اختيار كارگران قرار نداده بودند.

يكي از كاركنان، كارتني را به ما نشان دادند كه تعدادي ظروف كوچك یک‌بارمصرف در آن بود و محتواي آن مقداري لوبیاچیتی به‌عنوان شام كارگران بود. مسئول توزيع شام گفت: اينكه همراه اين وعده غذايي، پياز هم گذاشته‌اند، به خاطر اين بوده كه می‌دانستند، امشب هیئتی از اين كمپ بازديد می‌کند. می‌گفت: وضعيت غذايي ما بسيار نامناسب است و پيمانكاران اصلاً به تعهدات خود عمل نمی‌کنند. فرسودگي كمپ به شكلي است كه به‌هیچ‌وجه با حداقل استانداردهاي يك منطقه مسكوني مطابقت نمی‌کند. اين در حالي است كه در قراردادي كه پيمانكاران با پارس جنوبي امضا می‌کنند، قید شده كه پيمانكاران موظف‌اند تمامي خدمات را به شكل مطلوب به كارگران ارائه دهند. با اين وصف پيمانكاران طبق قراردادها، هزينه خدمات كامل را از پارس جنوبي می‌گیرند. ولي حداقل خدمات را به كارگران ارائه می‌دهند و از این‌ جهت پيمانكاران سود سرشاري را به جيب می‌زنند. هر روز صبح كارگران با اتوبوس‌هایی كه  به‌واقع اسقاطی محسوب می‌شوند، به محل كار منتقل می‌شوند.

اين اتوبوس‌ها هيچ استاندارد ايمني يا وسايل رفاهي يك اتوبوس معمولي را ندارند. به گفته يكي از مسئولان كمپ، هر اتوبوسي كه در كشور از رده خارج می‌شود، براي حمل‌ونقل كارگران راهي اين منطقه می‌شود. اگر بیننده‌ای براي نخستين بار صف اين اتوبوس‌ها را در جلوي كمپ كرمانشاهان و بقيه پارکینگ‌ها مشاهده كند، احساس می‌کند، به گورستان اتوبوس‌های قراضه در عسلويه پا نهاده است. يكي از كاركنان كه زاهداني بود می‌گفت: سالي یک‌بار به ديدار خانواده می‌روم. برخي از زاهداني ها حتي شناسنامه نيز نداشتند. كارگران افغانستانی نيز آنجا اشتغال دارند. به گفته كارگران، اكثر آن‌ها بيمه نيستند و آن‌هایی كه بيمه هستند، كف بيمه را برايشان در نظر گرفته‌اند.
در اتاق یکی از کارگران جعبه‌ای حاوی تعدادی قوطی آب میوه و شیر پاستوریزه دیدم. پرسیدم چرا اینها را در این جعبه گذاشته‌اید؟ گفت: اینها را که گاهی همراه غذا با ما می‌دهند خودم نمی‌خورم و جمع می‌کنم تا هر وقت به دیدن فرزندانم بروم برای آن‌ها به عنوان هدیه ببرم.
همه این ظلم‌های مضاعف برای این بود که این کارگران تحت پوشش شرکت‌های پیمانکاری بودند.
مسئله فاجعه بار از اینجا آغاز می‌شود که این شرکت‌ها پس از برنده شدن در مناقصه، با گرفتن مبلغی این امتیاز را به شرکت دیگری واگذار می‌کنند. گاه این واگذاری به سه شرکت نیز می‌رسد. شرکت‌های بعدی باید به گونه‌ای هزینه کنند که هم بتوانند از عهده تعهدات بربیایند و هم جبران مبالغی را که به عنوان حق واگذاری پرداخته‌اند کنند. بدون تردید اگر این شرکت‌ها که با چند واسطه مجری شده اند اگر بخواهند خدمات استاندارد بر اساس قرارداد اولیه با وزارت نفت ارائه دهند مسلما نفعی برایشان نخواهد داشت و حتی ضرر نیز می‌کنند. از این رو هر چه می‌توانند از ارائه خدمات به کارگران نگون بخت می کاهند.
از غذای آن‌ها می‌زنند. از وسیله نقلیه، محل استراحت، بیمه، حقوق کافی، پاداش و اضافه‌کاری و بسیاری از خدمات دیگر می‌کاهند تا بتوانند سود لازم را برای خود کسب کنند.
آنچه در این گزارش خواندید معلول چنین روابط ظالمانه‌ای است بین شرکت‌های پیمانکاری و کارگران. تنها راه پایان دادن به این شرایط رقت بار و این شیوه غیرعادلانه، خلع ید از شرکت‌های پیمانکاری و حذف قانونی آن‌ها از قوانین وزارت کار است. شواهد نشان می‌دهد دست‌های پشت پرده‌ای که منافع سرشاري به جیب می‌زند نمی‌گذارد چنین اتفاقی بیفتد.
تا آنجا که به یاد دارم در دولت‌های نهم و دهم خیلی تلاش شد که این شرکت‌های واسطه‌ای حذف شوند ولی نمی‌دانم چه قدرت پشت پرده‌ای بود که نگذاشت این اتفاق بیفتد.
حذف این شرکت‌های ظالمانه حداقل انتظاری است که از دولت مردمی جناب دکتر رئیسی می رود.

دکتر نصرالله شفیعی

• دکتر نصرالله شفیعی