آیا مذاکرات دوحه سرانجامی مثبت خواهد داشت؟

مذاکرات احياي برجام پس از توقف چند ماهه با توافق ایران و سایر اعضای گروه برجام و کشور آمریکا از وین به دوحه پایتخت کشور قطر منتقل گردید تا شاید این مذاکرات حساس و پیچیده را بتوانند با گفت‌وگوها بر سر موضوعات باقي مانده با «رويکردي فني و با جديت» دنبال و حل وفصل نمایند.

پايگاه خبري تحليلي «نيک رو»، مذاکرات احياي برجام پس از توقف چند ماهه با توافق ایران و سایر اعضای گروه برجام و کشور آمریکا از وین به دوحه پایتخت کشور قطر منتقل گردید تا شاید این مذاکرات حساس و پیچیده را بتوانند با گفت‌وگوها بر سر موضوعات باقي مانده با «رويکردي فني و با جديت» دنبال و حل وفصل نمایند. مذاکرات طی دو روز سه‌شنبه و چهارشنبه 7 و 8 تیر ماه سال جاری با حضور انريکه مورا هماهنگ کننده مذاکرات برجام، علي باقري رئيس تيم مذاکره کننده ايران و رابرت مالي مسئول تيم مذاکره کننده آمريکا در دوحه قطر آغاز و پایان یافت اما خروجی آن بنا برسنگ اندازی‌های همیشگی آمریکا بدون هیچ گونه دستاورد قابل توجهی، روند آتی مذاکرات را برای رسیدن به توافقی منطقی و پایدار براساس مطالبه‌گری بین‌المللی ایران بار دیگر با ابهام مواجه ساخت.

جو بایدن و تیم مذاکره کننده آمریکایی باید بدانند اگر برهمان مواضعی باقی باشند که مذاکرات وین را با بن‌بست مواجه ساخت قطعا مذاکرات دوحه نیز به سرانجامی مثبت نخواهد انجامید و بازگشت آنان به برجام و احیای برجام تحقق نخواهد یافت. بایدن که فاقد توانایی در تصميم‌گيري نهايي می‌باشد قادر به تأمین خواسته‌ها و مطالبات برجامی ایران نبوده و نمی‌تواند به طور صریح و شفاف؛ انتفاع اقتصادي ايران را با توجه به مفاد مندرج در توافقنامه بین‌المللی برجام که ترامپ در اردیبهشت 1397 یکجانبه آن را نقض کرده و از برجام خارج شده است تضمین نماید.

بایدن در عمل نشان داده است در موضوع برجام مانند ترامپ می‌اندیشد و مانند او عمل می‌کند و اعتقادی به حل موضوع برجام ندارد و حاضر نیست قدمی در جهت رفع تحریم‌های ایران بردارد و چون ترامپ با زیاده خواهی‌های افراطی به دنبال فرصت سوزی و ماجرا جویی‌های جدید در منطقه پرآشوب خاورمیانه می‌باشد که گویی مذاکرات برجام اکنون پوششی برای آن مقاصد شده است تا بتواند در این مسیر به اهداف کوتاه مدت و میان مدت و بلند مدت خود دست یابد و این نکته مهمی است که باید به آن توجه شود و مذاکرات دستاویز اقدامات مخرب آمریکا و متحدانش در منطقه را فراهم نیاورد و با گل آلود کردن آب به دنبال صید ماهی خود بر نیاید.

آمریکا با توجه به سیاست‌های یک قرن اخیرخود در منطقه خاورمیانه و در سطوح بین‌المللی نشان داده است غیرقابل اعتماد و غیر قابل پیش بینی بوده و با ترفندهای استعماری و استکباری خود قادراست قاعده بازی را با استفاده ازکثیف ترین راه‌ها و زشتترین ابزار و وسائل ممکن ازترورگرفته تا تجاوز، خرابکاری، پرورش جوخه‌های تروریستی، فرقه سازی، تحریم‌های سنگین ضد حقوق بشری، استخدام برخی نخبگان وطن فروش و... به صورت ناجوانمردانه برهم زند و کشوری را به ورطه نابودی کشاند. آری ایران با چنین کشوری در حال دست و پنجه نرم کردن است و باید هوشیارانه عمل نماید که تا کنون عمل نموده و توانسته است آمریکا را به استیصال وادارد و مات و مبهوت اراده خود سازد. به طور قطع آینده از آن ایران و ایرانی است و آمریکاییان باید در برابر اراده و مطالبه گری‌های مردم این سرزمین زانو زده و حقوق مشروع بین‌المللی اش را به رسمیت شناسند و همه حقوق مادی و معنوی به یغما برده‌اش را نیز لامحاله باید استیفاء نمایند. ایران امروز ایران قاجار و پهلوی نیست ایران انقلاب اسلامی است و در مسیر رشد و توسعه و پیشرفت خود به هیچ قدرت جهانی باج نخواهد داد و در برابر زیاده خواهی‌های چنین قدرت‌های پلشتی با قدرت و با اقتدار خواهد ایستاد چنان چه تا به امروز و در طی این 43 سال با هزینه‌های سنگینی که داده است ایستاده و دشمنان خود را مات و مبهوت نموده و انگشت به دهان همه آنان را متحیر ساخته و زبان به اعتراف گشوده‌اند و نسبت به بزرگی و تسلیم ناپذیری ملت ایران اظهارعجز کرده‌اند و مسلما می‌دانند ایران نسبت به تأمین حقوق مشروع خود در هیچ زمینه‌ای کوتاه نیآمده و نخواهد آمد و در خصوص حقوق هسته‌ای خود در قالب برجام نیز قدمی به عقب بر نخواهد داشت و آمریکاییان باید تسلیم مطالبه گری ایران در موضوع برجام گردند و از مواضع غیرمنطقی و غیر مشروع و غیر معقول خود که از زیاده خواهی و غرور کاذب قدرت آنان نشأت می‌گیرد دست بردارند.

آوردگاه مذاکرات دوحه باید منطبق بر مطالبات مشروع ایران سیرکند و آن مطالبات بحق بی کم و کاست تحقق یابد. بایدن به خوبی می‌داند برگ برنده او در عرصه داخلی و بین‌المللی به سرانجام رساندن برجام است و تعلل او و فرصت سوزی او می‌تواند برایش گران تمام شود و عملکرد سیاسی او و دموکرات‌ها را زیر سئوال ببرد تا جایی که مدت‌ها نتواند از کارنامه سیاسی خود دفاع نماید و همچون ترامپ سرنوشت سیاسی سراسر بحث برانگیزی داشته باشد.

مذاکرات دوحه برای بایدن و تیم مذاکره کننده‌اش بسیار مهم است البته اگر عاقل باشند و از قطار زیاده خواهی پیاده شوند می‌توانند به اهداف مثبت سیاسی خود هم در داخل و هم در سطوح بین‌المللی به آن نائل آیند بنابراین اگر آمريکاييان به تعبیر وزیر محترم امور خارجه ایران؛ نيت جدي داشته باشند و واقع بينانه برخورد کنند، توافق در اين مرحله و در اين دور از مذاکرات دوحه در دسترس است. اما اگر مذاکرات از سوی آمریکاییان با عناد، لجاجت، غرور و خودخواهی ادامه یابد که چنان چه در دوحه ادامه یافته است و حاضر به پذيرش خط قرمز ايران در مطالبه گری و انتفاع اقتصادي نباشند؛ نشست دوحه هم تأثير خاصي در پيشرفت مذاکراتي نخواهد داشت و همان گونه که بیان شد این مذاکرات به مانند مذاکرات وین با بن بست مواجه خواهد شد! این همان مسأله‌اي است که موجب شده تا نماينده ارشد اتحاديه اروپا هم از اين رويکرد غیرمثبت آمريکاییان در عدم تلاش براي احياي برجام، انتقاد کند.

آیا می‌توان امیدوار بود ادامه مذاکرات آتی در دوحه با سنگ اندازی‌های آمریکاییان به توافق منجر گردد؟ آیا این توافق می‌تواند آمریکا را به تعهدات برجامی‌ خود بازگرداند، تحریم‌های هسته‌ای ایران را از پیش رو بردارد، اقتصاد ایران را از فشارهای تحریمی خارج سازد و مبادلات تجاری ایران را به حالت عادی بازگرداند؟ آیا با مذاکرات در دوحه می‌توان امیدوار بود که گره‌ها باز شود و واشنگتن راه دیپلماسی را برای حل مشکلات خود با ایران در پیش بگیرد؟

قطعا اگر آمریکا اراده حل معضل برجام را نداشته باشد و بایدن فاقد اراده نهایی در تحقق حل و فصل برجام باشد؛ مشکل مورد نظر همچنان لاینحل باقی خواهد ماند و با تعویض مکان‌های مذاکرات هم نمی‌توان خوش بین و امیدوار به حل موضوع برجام بود؛ این سخن به آن معنا است که تا رویکرد دولت آمریکا تغییر نکند تغییر مکان‌ها فاقد اهمیت خواهد بود و حتی نقش میانجی گری‌ها نیز رنگ باخته و بی اثر خواهد بود.

جان کلام این که آمریکا اگر خواهان بازگشت به برجام است باید از پافشاری خود مبنی بر متن طرح پیشنهادی‌اش در وین 7 که شامل «تضمین برای انتفاع اقتصادی ایران» نمی‌شود دست بردارد و به دنبال احیای برجام به‌ منظور محدود کردن ایران بدون دستاورد اقتصادی برای کشورمان نباشد. تغییر رویکرد آمریکا می‌تواند ادامه نشست آتی دوحه را مثبت و لزوم دستیابی به یک توافق پایدار را تحقق بخشد.

دکتر اسدالله افشار