به مناسبت 5تیرماه (26ژوئن) روز جهانی مبارزه با مواد مخدر

پدیده مواد مخدر و اعتیاد، مهم‌ترین دغدغه مردم جهان

پايگاه خبري تحليلي «نيک رو»، اعتیاد معضلی جهانی است که برای حل آن به اقداماتی جهانی نیاز است. کنفرانس بین‌المللی مبارزه با اعتیاد و قاچاق مواد مخدر از تاریخ ۱۷ تا ۲۶ ژوئن ۱۹۸۷ در شهر وین به منظور ابراز عزم سیاسی ملت‌ها در امر مبارزه با پدیده خانمانسوز و شوم مواد مخدر تشکیل شد و در آن سندی به تصویب کشورهای شرکت‌کننده رسید. این سند خط‌مشی همه‌جانبه اقدامات در امر کنترل مواد مخدر را از سوی کشورهای شرکت‌کننده مشخص و آنان را متعهد کرده است تا اقدامات بین‌المللی در خصوص مبارزه با قاچاق مواد مخدر را قاطعانه دنبال کنند. این سند در ۴ فصل تنظیم شد که بیش از ۳۵ مورد اقدام عملی را همچون ارزیابی میزان مصرف، پیشگیری از طریق آموزش، نقش رسانه‌ها در بازگشت معتادان به دامن اجتماع و معالجه آنان، ریشه‌کنی مزارع غیرمجاز خشخاش، نابودی شبکه‌های عمده قاچاق مواد مخدر، همکاری‌های حقوقی کشورها و... را در خود جای داد. این سند در ۲۶ ژوئن مصادف با ۵ تیرماه به اتفاق آرا مورد تأیید و تصویب کشورهای شرکت‌کننده قرار گرفت و سالروز تصویب این سند به نام روز جهانی مبارزه با مواد مخدر اعلام شد.

هدف از برگزاری این روز مسئول‌سازی سازمان‌ها، آموزش و آگاهی بخشی به خانواده‌ها و ارتقای دانش و آگاهی آن‌ها در زمینه پیشگیری از اعتیاد در سطح محلات، مدارس، محیط‌های کاری و دانشگاه‌ها برای مبارزه با این معضل شوم است. در این روز تمامی سازمان‌های مرتبط با حوزه مبارزه با مواد مخدر همچون وزارت بهداشت، وزارت آموزش و پرورش، سازمان بهزیستی، نیروی انتظامی و سازمان‌های غیردولتی و دیگر دستگاه‌ها عملکرد سازمانی خود را به نمایش می‌گذارند.

اینک ضروریست دراین خصوص نکاتی را یادآورشویم:

1- معضل اعتیاد به مواد مخدر، بلای خانمان سوزی است که جوامع بشری را در چنگال مرگ‌آور خویش گرفتار ساخته است. این اختاپوس هراس آور، قدرت اندیشه، نوآوری، پشتکار، کوشش و سازندگی را در انسان‌ها به ویژه نسل جوان جامعه از بین می‌برد و بنیان خانوادگی و اعتقاد دینی آنان را به نابودی می‌کشاند. امروزه کمتر کشوری را در جهان می‌توان یافت که پدیده مواد مخدر و اعتیاد، مهم‌ترین دغدغه یا یکی از مهم‌ترین مشکلات اجتماعی‌اش نباشد. هر ساله، مبالغ هنگفتی برای مبارزه با این معضل هزینه می‌شود، ولی هم چنان رقم باندهای قاچاق مواد مخدر و شمار معتادان رو به افزایش است. در ایران نیز معضل مواد مخدر سال هاست که حل ناشدنی باقی مانده و با وجود مبارزه پی گیر جمهوری اسلامی با این پدیده مهلک، هنوز نتوانسته‌ایم بر این معضل اجتماعی غلبه کنیم.

2- صاحب نظران و اندیشمندان متعهد، حل شدن معضل اعتیاد و پدیده مواد مخدر را به مبارزه ای فراگیر و پیوسته در ابعاد نظامی، انتظامی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی نیازمند می‌دانند. در این میان، مبارزه ریشه دار فرهنگی، می‌تواند تضمین کننده بهره‌دهی فعالیت دیگر بخش‌ها باشد. با تلاش فرهنگی می‌توان از گسترش روز افزون اعتیاد و قاچاق مواد مخدر در کشور جلوگیری کرده، از این رهگذر، سلامت فردی و اجتماعی را به کشور بازگرداند.

3- امروزه پژوهش گران دریافته‌اند که آن چه سبب تخفیف و تقلیل جرایم می‌شود، تنها شدت مجازات نیست، بلکه پذیرش نادرستی کار نیز تأثیر زیادی در افراد بهنجار دارد. به این ترتیب، باید گفت ناپسند دانستن مواد مخدر در ذهن آحاد جامعه، تنها با آموزش شکل خواهد گرفت و تأثیر آن، به گفته پژوهش گران علوم اجتماعی به مراتب از عامل تهدید و قانون بیشتر است. از این رو، به نظر می‌رسد که این مسئله باید به صورت یک واحد درسی در دبستان‌ها، دبیرستان‌ها و دانشگاه‌ها آموزش داده شود. تبلیغات درست و آموزش کارآ در این ارتباط نیز به مرکزی نیاز دارد که بتواند تبلیغات را متناسب با شرایط هر منطقه جغرافیایی پیش ببرد. همچنین نیروهایی را پرورش دهد که بتوانند در مراحل گوناگون با اعتیاد مبارزه کنند.

4- برخی کشورها در امر مبارزه با مواد مخدر، موفقیت‌‌های چشمگیری داشته اند. این کشورها می‌توانند به عنوان الگویی برای مبارزه در نظر گرفته شوند. تشکیل کمیته ویژه و کارآمد برای بررسی و بهره‌برداری از این تجربه‌ها، می‌تواند بسیار مفید باشد. کشورهایی مانند ژاپن، هنگ‌کنگ، تایلند و چین در این زمینه بسیار فعال هستند. برای مثال، تلاش‌‌های زیربنایی چین برای بازگویی زیان‌‌های اعتیاد، بهبود شرایط اقتصادی و فرهنگی و افزایش سطح آموزش همگانی، این کشور را به یکی از نمونه‌‌های موفق در جهان تبدیل کرده است. دولت جمهوری اسلامی، به ویژه ستاد مبارزه با مواد مخدر، می‌تواند با بهره‌گیری از تجارب این کشورها افق‌‌های جدیدی را در مبارزه با این پدیده شوم و ویرانگر بگشاید و از این رهگذر آسیب‌‌های اجتماعی را کاهش دهد.

5- بی تردید، برای عدم موفقیت در امر مبارزه با مواد مخدر، دلایل فراوانی وجود دارند که از جمله می‌توان به: وجود تناقض در برنامه‌‌های گوناگون بین‌المللی، فقر جهانی، فقدان برنامه‌‌های هم سطح و هماهنگ اقتصادی در جهان، نبودن سازمان اجرایی قدرتمند در امر مبارزه، عدم ضمانت اجرای تصمیم گیری‌‌های سازمان‌‌های بین‌المللی مربوط‌‌، بی تفاوتی آگاهانه یا ناآگاهانه مسئولان برخی کشورهای تولید کننده مواد مخدر و سوءاستفاده‌‌های سیاسی مستقیم و غیر مستقیم برخی دولت‌ها از قاچاقچیان مواد مخدر اشاره کرد. این دلایل، موجب شده که مبارزه با مواد مخدر و قاچاقچیان، به شکست بینجامد و سازمان‌‌های مافیایی، به شکل وحشتناک در جوامع مختلف تاخت و تاز کنند.

6- تجارت بین‌المللی پر سود مواد مخدر خود مهم ترین مانع جهت برخورد بین‌المللی کارآمد با این پدیده است و نکته جالب اینکه گاهی برخی دولت‌ها به سبب بهره مندی از این تجارت پرسود در مبارزه با مواد مخدر تعلل می‌کنند. و از سوئی چون هزینه‌هایی که کشورها جهت مبارزه با مواد مخدر در نظر می‌گیرند عمدتاً در محدوده همان کشورها هزینه می‌شود‌‌، در نتیجه علی رغم وجود سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی مبارزه با مواد مخدر‌‌، همکاری‌‌های بین‌المللی در این زمینه چندان چشمگیر یا مؤثر نیست.

7- سازمان ملل متحد به عنوان عالی‌ترین نهاد بین‌المللی همواره در گزارشات خود از وضعیت مواد مخدر در سطح جهان‌‌، خواستار گسترش و تحکیم همکاری‌‌های بین‌المللی برای اعتلای اهداف کنوانسیون‌‌های مبارزه با مواد مخدر مصوب سال های ۱۹۶۱‌‌، ۱۹۷۱ و ۱۹۸۸ شده است. کما این که مواد مخدر و قاچاق آن در حال حاضر به عنوان جرایم سازمان یافته در سطح جهانی محسوب می‌شود. و بدون تردید مبارزه با جرائم سازمان یافته نیازمند اتخاذ تدابیر مشترک و همکاری‌‌های گسترده در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی می‌باشد.

8- وظیفه نهادها و سازمان‌های متولی مبارزه با مواد مخدر در کشورهای مختلف تنها مبارزه ملی با مواد مخدر نیست هرچند مبارزه در سطح کشورها‌‌، عنصری اجتناب ناپذیر در فرایند مقابله با مواد مخدر است‌‌، اما با توجه به ماهیت بین‌المللی قاچاق مواد مخدر و تاثیرات سوء آن بر استقلال‌‌، تمامیت ارضی‌‌، کارآمدی نظام سیاسی و امنیت ملی کشورها‌‌، همکاری بین دولت‌ها روند مبارزه را حتی در سطح ملی نیز آسانتر و مثمرثمرتر می‌نماید.

9- طبق گزارش جهانی مواد مخدر 2021 (UNODC) که توسط دفتر مواد مخدر و جرم سازمان ملل منتشر شد، در سال گذشته حدود 275 میلیون نفر در سراسر جهان مواد مخدر مصرف کردند، در حالی که بیش از 36 میلیون نفر از اختلالات مصرف مواد مخدر رنج می‌بردند. این گزارش همچنین اشاره دارد که در 24 سال گذشته قدرت حشیش تا چهار برابر در بخش‌هایی از جهان افزایش یافته است، حتی با وجود شواهدی که نشان می‌دهد، درصد نوجوانانی که این ماده را مضر می‌دانند تا 40 درصد کاهش یافته است. همان گونه که می‌دانیم مصرف حشیش سلامتی مصرف کنندگان دائمی را که طولانی مدت از آن استفاده کرده و می‌کنند به خطر انداخته و جانشان را تا مرز مرگ و نابودی تهدید می‌نماید. مدیر اجرایی دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد اظهار داشته: «ادراک کمتر از خطرات مصرف مواد مخدر با میزان بالاتر مصرف مواد مرتبط است و یافته‌های گزارش جهانی مواد مخدر 2021 UNODC بر نیاز به کاهش شکاف بین ادراک و واقعیت برای آموزش جوانان و حفاظت از سلامت عمومی تأکید می‌کند». بر اساس این گزارش، درصد Δ9-THC - جزء اصلی روانگردان در حشیش - از حدود شش درصد به بیش از 11 درصد در اروپا بین سال های 2002 تا 2019 و حدود چهار درصد به 16 درصد در اروپا افزایش یافته است. ایالات متحده بین سال‌های 1995-2019، در حالی که درصد نوجوانانی که شاهدانه را مضر می‌دانستند در ایالات متحده 40 درصد و در اروپا 25 درصد کاهش یافته است. علاوه بر این، بیشتر کشورها افزایش استفاده از حشیش را در طول همه‌گیری گزارش کرده‌اند. در نظرسنجی از متخصصان بهداشت در 77 کشور، 42 درصد اظهار داشتند که مصرف حشیش افزایش یافته است. افزایش استفاده غیرپزشکی از داروهای دارویی نیز در همین دوره مشاهده شده است.

10- براساس گزارش یاد شده؛ مصرف مواد مخدر رو به افزایش است، اما درمان مبتنی بر علم بیشتر در دسترس است بین سال‌های 2010 تا 2019، تعداد افرادی که مواد مخدر مصرف می‌کنند، 22 درصد افزایش یافته است که بخشی از آن به دلیل رشد جمعیت جهانی است. تنها بر اساس تغییرات جمعیتی، پیش‌بینی‌های فعلی حاکی از افزایش 11 درصدی تعداد افرادی است که تا سال 2030 از مواد مخدر در سطح جهان استفاده می‌کنند - و افزایش چشمگیر 40 درصدی در آفریقا، به دلیل جمعیت جوان و رو به رشد آن می‌باشد. بر اساس آخرین برآوردهای جهانی، حدود 5.5 درصد از جمعیت 15 تا 64 ساله حداقل یک بار در سال گذشته مواد مخدر مصرف کرده اند، در حالی که 36.3 میلیون نفر یا 13 درصد از کل افراد مصرف کننده مواد مخدر. از اختلالات مصرف مواد مخدر رنج می‌برند. در سراسر جهان، تخمین زده می‌شود که بیش از 11 میلیون نفر مواد مخدر تزریق می‌کنند که نیمی از آن‌ها با هپاتیت C زندگی می‌کنند.

11- در همین گزارش آمده است: متادون و بوپرنورفین که بیشتر برای درمان افراد مبتلا به اختلالات مصرف مواد افیونی استفاده می‌شوند، در دو دهه گذشته به طور فزاینده‌ای در دسترس قرار گرفته‌اند. مقدار موجود برای استفاده پزشکی از سال 1999 شش برابر شده است، از 557 میلیون دوز روزانه به 3317 میلیون تا سال 2019، که نشان می‌دهد درمان دارویی مبتنی بر علم در حال حاضر بیشتر از گذشته در دسترس است.

12- در بخش دیگر این گزارش که قابل اعتنا می‌باشد آمده است: انعطاف‌پذیری بازارهای مواد مخدر در طول همه‌گیری یک بار دیگر توانایی قاچاقچیان را در سازگاری سریع با محیط‌ها و شرایط تغییریافته نشان داده است.

13- در این گزارش همچنین اشاره شده است که زنجیره‌های عرضه کوکائین به اروپا در حال متنوع شدن است، قیمت‌ها را پایین می‌آورد و کیفیت را بالا می‌برد و در نتیجه اروپا را با گسترش بیشتر بازار کوکائین تهدید می‌کند. این احتمالاً آسیب احتمالی ناشی از دارو را در منطقه افزایش می‌دهد.

14- در گزارش یاد شده در خصوص تأثیرگذاری کرونا بر موضوع موادمخدر نیز آمده است: خطرات مواد مخدر، تحولات جدید ناشی از بیماری همه گیر COVID-19 باعث نوآوری و انطباق در خدمات پیشگیری و درمان مواد مخدر از طریق مدل‌های انعطاف پذیرتر ارائه خدمات شده است. بسیاری از کشورها خدمات پزشکی از راه دور را به دلیل بیماری همه گیر معرفی کرده یا گسترش داده‌اند، که برای مصرف کنندگان مواد مخدر به این معنی است که کارکنان مراقبت‌های بهداشتی اکنون می‌توانند مشاوره یا ارزیابی‌های اولیه را از طریق تلفن ارائه دهند و از سیستم های الکترونیکی برای تجویز مواد کنترل شده استفاده کنند. در حالی که تأثیر COVID-19 بر چالش‌های مواد مخدر هنوز به طور کامل شناخته نشده است، تجزیه و تحلیل نشان می‌دهد که همه گیری مشکلات اقتصادی فزاینده‌ای را به همراه داشته است که احتمالاً کشت غیرقانونی مواد مخدر را برای جوامع شکننده روستایی جذاب تر می‌کند. تأثیر اجتماعی همه‌گیری - که باعث افزایش نابرابری، فقر و شرایط سلامت روانی به‌ویژه در میان جمعیت‌های آسیب‌پذیر می‌شود - نشان‌دهنده عواملی است که می‌تواند افراد بیشتری را به سمت مصرف مواد سوق دهد.

در هر حال گزارش جهانی مواد مخدر در سال 2021 یک نمای کلی از عرضه و تقاضای مواد افیونی، کوکائین، حشیش، محرک های نوع آمفتامین و مواد روانگردان جدید (NPS)[1] و همچنین تأثیر آن‌ها بر سلامت را با در نظر گرفتن تأثیرات احتمالی همه گیری کووید-19 ارائه می دهد.
 

15- آمارها گر چه به روز رسانی نشده اما نشان مي‌دهد در ایران بيش از 60 درصد جرائم مرتبط با مواد مخدر و بيش از 6 ميليون نفر در کشور تحت تاثير مواد مخدر قرار دارند و روزانه 8 نفر در اثر مواد مخدر جان خود  را  از دست داده و 70 نفر نيز معتاد مي‌شوند. حمید صرامی مدیرکل دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر درباره نرخ شیوع مصرف مواد مخدر در کشور اظهار داشته‌ است: نرخ شیوع مصرف مواد مخدر در کشور در بازه سنی ۱۵ تا ۶۴، ۵.۰۴ درصد است که در حال حاضر کشور ما دو ميليون و 802 هزار معتاد دارد. همچنین حدود یک میلیون و ۶۰۰ نفر هم جزو مصرف‌کنندگان غیرمستمر هستند؛ یعنی در کشور حدود ۴ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر مصرف‌کننده مستمر و غیرمستمر را در بر می‌گیرد.[2]  و در ایران سالانه بيش از 500 تن مواد مخدر مصرف مي‌شود که البته آمارهاي غير رسمي رقمي بيش از اين را نشان مي‌دهد. همچنين طي 5 سال گذشته روزانه 70 معتاد به جمعيت معتادان کشور اضافه شده و بر اساس تحقيقات انجام شده مواد مخدر به تنهايي بين 63 تا 65 درصد از جرائم و دستگيري‌ها را به شکل مستقيم و غير مستقيم به خود اختصاص داده است.
 

16- گزارش‌هاي رسمي بيانگر اين است که تعداد زنان معتاد بين سال‌هاي 86 تا 92، 73 درصد افزايش داشته است و مسئولين ستاد مبارزه با مواد مخدر نيز اعلام کردند تعداد زناني که در اثر سوءمصرف مواد جان خود را از دست دادند سال 1393 نسبت به سال 1392 آن 15 درصد رشد داشته است و از سوي ديگر بيشترين زنان معتاد در رده سني 20 تا 36 سال هستند که اغلب آن‌ها از مواد مخدر ترياک، شيشه، الکل و کراک استفاده مي‌کنند و همچنين از هفت هزار و 377 زن زنداني در کشور 60 درصد آن‌ها به دلايل مرتبط با جرايم اعتياد و مواد مخدر به زندان راه پيدا کرده‌اند که بيشتر آن‌ها خود نيز از اين مواد استفاده مي‌کردند. برخي آمارهاي موجود در مورد مواد مخدر نشان مي‌دهد که 75 درصد معتادان کشور بالاي ديپلم بوده و 63 درصد معتادان ايراني متأهل هستند و از سوي ديگر عامل 50 درصد طلاق‌ها و 20 درصد قتل‌هاست.
 

17- اسکندر مومنی دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر با حضور در برنامه گفتگوی ویژه خبری پنجشنبه شب 10 تیرماه 1400 شبکه دو سیما، نکات قابل اعتنایی را در خصوص مسائل اعتیاد و مواد مخدر درکشور بیان داشتند که برخی از آن‌ها اشاره می‌گردد:
 

میانگین سن اعتیاد در کشورمان حدود ۲۴ سال و چند ماه است[3]؛ بر اساس روند کشور، تنها در دهه ۶۰ کاهش شیوع مصرف و پایین نیامدن سن اعتیاد را داشتیم، اما دهه‌های ۷۰، ۸۰ و ۹۰ افزایش رشد شیوع مصرف مواد مخدر را داشتیم[4]؛ سازمان ملل گزارشی را در سال ۲۰۱۹ ارائه و از کشور‌هایی که برخی از مواد مخدر از جمله ”ماری جوآنا“، ”حشیش“ و ”گُل“ را آزاد کردند، انتقاد و اعلام کرد در این کشورها، تولید، مصرف و قاچاق مواد مخدر بیشتر شده و به ۱۰ تا ۱۲ درصد جمعیت فعال هم رسیده است؛ ساماندهی قابل توجهی نسبت به معتادان متجاهر انجام شده و تعداد آن‌ها کاهش داشته است، و بیش از ۷۰ درصد آن‌ها ساماندهی شده اند؛ در نیمه نخست سال ۱۳۹۷، حداکثر ظرفیتی که در تهران برای ساماندهی معتادان متجاهرداشتیم ۴ هزار و ۲۰۰ نفر بود، اما اکنون این رقم با اردوگاه‌هایی که راه اندازی شد به حدود ۱۶ هزار نفر رسیده است[5]؛ 2مرکز برای زنان و یک مرکز برای معتادن مبتلا به بیماری‌هایی مانند HIV یا دارای زخم‌های باز راه اندازی شده است؛ در کشور حدود ۱۵ اردوگاه نگهداری و درمان معتادان راه اندازی کردیم که تعدادی از این‌ها در تهران است[6]؛ افزایش کشفیات موجب شده که ورود و ترانزیت مواد مخدر به کشور اعم از توزیع داخلی، ۲۰ درصد کاهش یابد؛ میزان تولید مواد مخدر در افغانستان در مقایسه با پیش از ورود آمریکا در سال ۲۰۰۰, حدود ۴۵ تا ۵۰ برابر افزایش یافته است، اما در ۲ تا ۳ سال اخیر به ویژه که پارسال ۱۲۰۰ تن کشف داشتیم، افزایش نداشته و مقداری هم به علت خشکسالی کاهش داشته است؛ میانگین اعتیاد در دانش آموزان، ۲ و یک دهم درصد است که روند رشد آن متوقف شده است؛ نرخ شیوع مصرف مواد مخدر در دانشجویان، حدود ۴ درصد است؛ حدود ۸۰ درصد کشفیات مواد مخدر در کشور، «تریاک»؛ حدود ۱۰ درصد از خانواده «حشیش» و «گُل» و حدود ۲ درصد «هروئین» و ۲ درصد «شیشه» است؛ ۱۵۰ تا ۱۶۰ هزار نفر یعنی حدود ۶ درصد مصرف کنندگان مواد مخدر، زنان هستند در حالی که بر اساس آمار سازمان ملل، در افغانستان حدود یک میلیون نفر از زنان، معتاد هستند؛ در جهان حدود ۸۰۰ نوع مواد مخدر صنعتی و روانگران وجود دارد و در مجموع حدود ۹۰ درصد مصرف مواد مخدر در کشورمان، سنتی است؛  متاسفانه بیش از ۸۰ درصد معتادانی که درمان می‌شوند دوباره به چرخه مصرف اعتیاد بر می‌گردند؛ بیش از ۸۰ تا ۹۰ درصد دارو‌هایی که برای ترک اعتیاد استفاده می‌شود مانند «متادن» ۱۰۰ درصد، مواد مخدری هستند؛ داروی جدید ایرانی ترک اعتیاد با نام ”بوپرنورفین“ حدود ۲۰ درصد ترکیبش، مواد مخدر است و ۸۰ درصد دیگر، دارو‌هایی هستند که اشتیاق برای مصرف دوباره را کاهش می‌دهند؛ تا کنون ۱۴ هزار میلیارد تومان به بنیان اقتصادی قاچاقچیان ضربه وارد کرده ایم والبته ضربه به بنیان‌های مالی قاچاقچیان در سال ۹۹ نسبت به سال ۹۸، هشتاد درصد و در مقایسه با سال ۹۴، هفتصد درصد افزایش داشته است.[7]
 

جان کلام این که؛ با توجه به آن چه در این یادداشت مهم بیان شد؛ انتظار مردم دنیا از مسئولانشان ریشه کن کردن این معضل ویرانگر اجتماعی در سطح جهان است که خود سرچشمه بسیاری از مشکلات دیگر از سیاسی گرفته تا اقتصادی و فرهنگی و همچنین فروپاشی کانون گرم خانوادگی است. اقدامات فعلی دردنیا گرچه قابل تقدیراست اما اساسی و اصولی نبوده و قادر به ریشه کن کردن معضل حاد فعلی رو به گسترش  اعتیاد نمی‌باشد؛ لذا مراجع ذی ربط جهانی باید مبارزات همه جانبه از کنترل مرز‌ها گرفته تا خشکاندن ریشه مافیای داخلی و بین‌المللی را در دستور کار خود قرار دهند و از سستی، اهمال کاری، بی برنامگی و احیانا سازش با گرداندگان پشت پرده این ماده افیونی اجتناب ورزند و جان انسان های بی گناه آلوده شده به این سم کشنده را نجات بخشند.

 پی‌نوشت:

[1] - nps: Net promoter score / معیاری که معمولاً به شکل یک سؤال نظرسنجی منفرد است که از پاسخ دهندگان می‌خواهد احتمال اینکه شرکت، محصول یا خدماتی را به یک دوست یا همکار توصیه کنند، ارزیابی کنند. NPS یک ابزار اختصاصی است که توسط فرد رایشلد، که مالک علامت تجاری ثبت شده NPS در ارتباط با Bain & Company و Satmetrix است، توسعه یافته است. محبوبیت و کاربرد گسترده آن به سادگی و روش شفاف استفاده از آن نسبت داده شده است.
[2] - همشهری آنلاین: سه‌شنبه ۱۱ آبان ۱۴۰۰ .
[3] - مفهوم سن اعتیاد، میانگین مجموع معتادان است و ممکن است افرادی در سن پایین‌تر آغاز کرده باشند.
[4]-  بعضی از کشور‌ها به ویژه کشور‌هایی که برخی از انواع مواد مخدر را قانونی کردند، افزایش شگرفی در تعداد معتادان داشتند.
[5] - در مناطق ”شوش“ و ”هرندی“ تهران حدود ۶ هزار نفر معتاد متجاهر، جمع آوری و ساماندهی شدند.
[6] - اگر قانون روزآمد شود می‌توانیم در یک برنامه ۳ تا ۴ ساله، به صورت کاملاً محسوس، هم شیوع اعتیاد را کم کنیم و هم جلوه‌های بیرونی آن از بین برود.
[7] - پایگاه خبری اقتصادآنلاین؛ دهم تیرماه 1400. لینک کوتاه:  https://www.eghtesadonline.com/n/2isV  

سائرمنابع
1- جام‌جم آنلاین‌‌، چهارشنبه 26 آذر 1393‌‌، کد خبر :1760442805898516233
2- مردم سالاری: دوشنبه 20بهمن 1393- شماره 3689
3- جمهوری اسلامی: شنبه 16اسفند93- شماره 10262
4- آرمان: چهارشنبه  20 اسفند1393- شماره 2712
5- همشهری آنلاین‌‌، پنجشنبه 12تیرماه 1393
6- گزارش جهانی آژانس مواد مخدر و جرائم سازمان ملل از وضعیت مواد مخدر در26 ژوئن 2014
7- گزارش جهانی مواد مخدر UNODC World Drug Report 2022  
 

دکتر اسدالله افشار

• دکتر اسدالله افشار

• اعتیاد

• مبارزه با اعتیاد

• قاچاق مواد مخدر

• مواد مخدر

• معتادان

• مخدر

• حشیش