در باره توسعه معاهدات بین‌المللی کنترل مواد مخدر

پايگاه خبري تحليلي «نيک رو»، توسعه معاهدات بین‌المللی کنترل مواد مخدر عمیقا با پاسخ‌های ملی و بین‌المللی نسبت به تغییرات مصرف و قاچاق مواد مخدر غیرمجاز در ارتباط است. پیشنهادهای اولین کنفرانس بین‌المللی مواد مخدر که در سال 1909 در شانگهای[1] برگزار شد و بعدها به «کمیسیون تریاک»[2] شهرت یافت و نیز مفاد کنوانسیون بین‌المللی تریاک 1912، نتایج اجماع بین‌المللی نحوه مقابله با دسترسی مواد- خصوصا تریاک- در برخی کشورها جهت مقاصد غیر پزشکی است، مسأله‌ای که منجر به گسترش شدید سوء مصرف مواد و مشکلات اجتماعی و پزشکی فراوانی شد. از آن زمان، تغییرات شدیدی در ماهیت و شیوع سوء مصرف مواد ایجاد شده است. نخست؛ پیشرفت علومی مانند داروشناسی و شیمی آلی ترکیبی و تکنولوژی‌های تولید صنعتی منجر به ظهور و گسترش بازار صدها مواد جدید روان گردان شده است. این امر به توسعه درمان‌های پزشکی؛ بازتوانی و مراقبت پس از ترک میلیون‌ها نفرکمک کرده است. مصرف پزشکی نامناسب و در سطحی وسیع تر مصرف غیر پزشکی داروهای مشابه دری به سوی مصرف داروهای جدید گشود. دوم؛ مصرف مواد مخدر که مشکل کشورهای محدودی محسوب می‌شد، به مشکلی جهانی تبدیل شد.

 پاسخ به این فرایند در حال تغییر در کنوانسیون‌های مقابله‌ای بین‌المللی از جمله کنوانسیون‌های معتبر انعکاس پیدا کرد.

کنوانسیون مواد مخدر 1961 [3] در راستای ارزیابی بین‌المللی و کنترل کشت، تولید، ساخت و توزیع مواد مخدر طبیعی منعقد شد. دولت‌ها متعهد به ارزیابی میزان مصرف مواد مخدر و داروهای غیرمجاز شدند. کنوانسیونی نیز در راستای مصرف مواد روان گردان در سال 1971[4]منعقد شد و طبق این کنوانسیون، دولت‌ها موظف شدند، واکنش مناسبی به انواع گوناگون در حال گسترش طیف مواد مخدر نشان داده و برخی داروهای ترکیبی را کنترل کنند. هدف اصلی این دو معاهده، تنظیم، ارزیابی و کنترل برنامه‌ها به منظور تضمین قابلیت دسترسی مواد مخدر و داروهای روان گردان در مصرف پزشکی و پیشگیری از انتقال منابع قانونی به مسیرهای غیرقانونی است.

سیستم کنترل بین‌المللی مصرف مواد مخدر و داروهای غیرمجاز که در کنوانسیون سال 1961 تصویب گردید و در پروتکل سال 1972 [5] اصلاح شد، در محدود نمودن کشت، تولید، ساخت، توزیع و قاچاق مواد مخدر به منظور مصارف پزشکی و علمی موفق بوده است.  

با توجه به کنوانسیون 1971؛ از انحراف مواد روان گردان مختلف در جدول ӀӀ از منابع قانونی به مسیرهای غیرمجاز به گونه‌ای موفقیت آمیز پیشگیری گردید و این موفقیت به طرز چشم گیری ناشی از ابزارهای کنترل پیشنهاد شده از سوی هیأت بین‌المللی مواد مخدر و شورای اجتماعی و اقتصادی می‌باشد.     

کنوانسیون 1988 مقابله با قاچاق غیرقانونی مواد مخدر و داروهای روان گردان سازمان ملل، واکنش جامعه بین‌المللی به افزایش کشت، تولید، ساخت و فعالیت‌های غیرمجاز قاچاق را بازتاب داد.[6] اجرا و ارزیابی‌های صورت گرفته نشان دهنده این بود که بیشترین میزان مواد مخدر موجود در بازارهای غیرقانونی قاچاق مواد مخدر در کارخانه‌ها و شرایط غیرقانونی تولید شده‌اند. قاچاق بین‌المللی غیرقانونی مواد مخدر اساسا توسط محصولات غیرقانونی و آزمایشگاهای مخفی تأمین می‌گردد. در نتیجه، مفاد کنوانسیون‌های پیشین مقابله با قاچاق مواد مخدر غیرقانونی به اندازه کافی جامع نبوده‌اند.

به منظور مقابله با افزایش سریع فعالیت‌های غیرقانونی مواد مخدر و داروهای روان گردان، کنوانسیون 1988 مفاد جدید و سازنده مبارزه با قاچاق مواد مخدر و پول شویی را تصویب کرده و زمینه‌های جدید همکاری و مشارکت بین‌المللی را فراهم نموده است.

سه معاهده اصلی کنترل بین‌المللی مواد مخدر مورد اشاره، متقابلا یکدیکر را تکمیل و حمایت می‌کنند. هریک از آن‌ها سطح فعالیت دیگری را افزایش داده و تقویت می‌نمایند و هیچ یک از آن‌ها به تنهایی جامع و فراگیر نمی‌باشند. استراتژی‌های بازتاب شده در کنوانسیون‌ها جنبه تکاملی داشته اما هدف اصلی هر سه پیشگیری از مصرف مواد مخدر در مقاصد غیرپزشکی است. این هدف منحصر به فرد و یگانه باید توسط همه دولت‌ها و سیستم‌های کنترل بین‌المللی مورد توجه قرار گیرد.

پی‌نوشت:

[1] - شانگهای شهری در چین است که با جمعیت ۲۴ میلیون نفری پرجمعیت‌ترین شهر دنیا به حساب می‌آید. این شهر یک مرکز اقتصادی جهانی است و بندر آن پرترددترین بندر کانتینر دنیا به حساب می‌آید. شانگهای در دلتای رود یانگ تسه در جنوب پای رود یانگ‌تسه در میانه انتهای شرقی خاک اصلی چین قرار دارد. این شهر یکی از مهم‌ترین بنادر چین به حساب می‌آید. شانگهای شهر غول آسا و لبریز از جمعیت. رابط میان چین و دنیای خارج. شهری که حزب کنونی چین در آن پایه‌گذاری شد. به شهر جنگل آسمانخراشها معروف است. شهر روشنفکری و کارگری با ۲۵ دانشگاه و مؤسسه دانشگاهی. این شهر در کرانه چپ رودخانه هوانگ پو در جنوب یانگ‌تسه قرار دارد با فاصله اندکی از اقیانوس آرام و نامش به چینی بر فراز دریا معنی دارد. شهر شانگهای به دو بخش توسط رودخانه تقسیم می‌شود. که بخش شرقی که ناحیه تازه ساخت آن و با معماری جدید می‌باشد پودونگ و شرق آن شانگهای نام دارد که در منتهی‌الیه غربی آن فرودگاه خونچای که مربوط به پروازهای داخلی است قرار دارد. همچنین فرودگاه اصلی شانگهای در منطقه پودونگ واقع است که با یک مونوریل خارج شهری به شهر شانگهای وصل می‌شود. از نکات جالب این شهر در حال حاضر منطقه شانگهای اکسپو ۲۰۱۰ است که مربوط به نمایشگاه بین‌المللی در سال ۲۰۱۰ می‌باشد. زبان مردم این منطقه بیشتر چینی است. شانگهای شبیه‌ترین شهر جهان به نیویورک است و همچنین باعث شده تا خیلی‌ها این شهر را نیویورک شرق بنامند. شانگهای قلب تپنده اقتصاد کشور چین است و می‌توان همه جای شهر از این مسئله مطمئن شد. متروی شانگهای در سال ۱۹۹۳ تأسیس شده و هم‌اکنون دارای ۱۴ خط و ۳۳۷ ایستگاه می‌باشد. این مترو طولانی‌ترین متروی جهان با ۵۴۸ کیلومتر طول می‌باشد.
 
2. The International Opium Commission was a meeting convened in February 1 to February 26, 1909 in Shanghai that represented one of the first steps toward international drug prohibition. Dr. Hamilton Wright and Episcopal Bishop Charles Henry Brent headed the U.S. delegation. According to Release, "The formal designation of the meeting as 'commission' reflects the fact that the United States had been unsuccessful in its attempts to convene a 'conference': this latter status would have conferred upon the meeting the power to draft regulations to which signatory states would be bound by international law"[1]. The Commission was only authorized to make recommendations .

The meeting united the attending nations behind the cause of opium prohibition, leading to the 1912 International Opium Convention .

[3] - کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مبارزه با مواد مخدر در سال ۱۹۶۱ میلادی (۱۳۳۸ خورشیدی) به تصویب مجمع عمومی این سازمان رسید، نخستین تلاش جدی تر سازمان ملل برای مبارزه با مواد مخدر در سطح جهان به حساب می آید. این کنوانسیون در سال ۱۳۴۱ به امضای نماینده وقت دولت ایران رسید و مجلس شورای ملی نیز سرانجام در روز ۱۸ تیر ۱۳۵۱ این کنوانسیون را از تصویب گذراند. پس از انقلاب اسلامی نیز جمهوری اسلامی ایران قانون الحاق به این کنوانسیون را ابقا کرده و بدان پایبند ماند.
 
[4] - کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مبارزه با قاچاق مواد و داروهای روانگردان که دومین کنوانسیون مختص به مبارزه با مواد در تاریخ سازمان ملل به حساب می آید. این کنوانسیون در سال ۱۹۷۱ به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل رسید و از سال ۱۳۶۸ در مجلس شورای اسلامی ایران به بحث گذاشته شد. سرانجام پارلمان جمهوری اسلامی ایران در سوم آذرماه ۱۳۷۰ قانون الحاق دولت به این کنوانسیون را از تصویب گذراند. در ادامه مقدمه این کنوانسیون و متن کامل فارسی و انگلیسی آن را ملاحظه می‌کنید.
 
[5] - به دولت جمهوری اسلامی ایران اجازه داده می‌شود به پروتکل مصوب1972 میلادی برابر با 1351 هجری شمسی اصلاحی معاهده‌واحد مواد مخدر مورخ 1961 میلادی برابر با 1340 هجری شمسی مشتمل بر یک مقدمه و بیست و دو ماده ملحق گشته و اسناد‌مربوط را نیز دراین زمینه  تسلیم نموده است.
 
6.official Records of the United Nations Conference for the Adoption of a convention against Illicit Traffic in Narcotic Drugs and Psychotropic Substance, vol. I(United Nations publication, SalesNo. e. 94.XI.5).
 

دکتر اسدالله افشار

• دکتر اسدالله افشار

• معاهدات بین‌المللی کنترل مواد مخدر

• مواد مخدر

• قاچاق مواد مخدر

• کمیسیون تریاک

• تریاک