خرمشهر در سینما و تلویزیون / فتح یا اشغال؟

پايگاه خبري تحليلي «نيک رو»، اگر در فهرست آثاری که با محوریت خرمشهر عزیز در ایام دفاع مقدس در حوزه فیلم و سینما ساخته و پرداخته شده، نظری بیندازیم، تصویری که بیش از هر چیزی خودنمایی می‌کند، آخرین روزها یا آخرین ساعات مقاومت رزمندگان اسلام در برابر ارتش تا بن دندان مسلح صدام است که با کمترین تعداد نیرو و امکانات پس از تحمل شهیدان فراوان و زخمی‌های بی‌شمار بالاخره مجبور به پذیرش شکست و خروج از خرمشهر شده‌اند. در این میان به فیلم‌های سینمایی «کیمیا»، «سرزمین خورشید»، و «دوئل» (احمدرضا درویش)، «روز سوم» (محمدحسین لطیفی)، «بلمی به سوی ساحل» (رسول ملاقلی پور)، «حریم مهرورزی» (ناصر غلامرضایی)،  «کودک و فرشته» (مسعود نقاش زاده)، «عصر روز دهم» (مجتبی راعی)، «بزرگمرد کوچک» (صادق صادق دقیقی)، «سفر سرخ» (حمید فرخ‌نژاد)، «شب واقعه» (شهرام اسدی)، و «دسته دختران» (منیره قیدی)؛ و سریال­های تلویزیونی «خاک سرخ» (ابراهیم حاتمی کیا)، «قفسی برای پرواز» (یوسف سیدمهدوی)، «در چشم باد» (مسعود جعفری جوزانی)، «گل‌های گرمسیری» (محمدمهدی عسگرپور)، «کیمیا» (جواد افشار)، «مینو» (امیرمهدی پوروزیری)، و «آتش در خرمن» (سعید حاجی میری)، و... اشاره می­شود که مستقیم یا غیرمستقیم تنها به اشغال خرمشهر پرداخته­اند.

جالب این که در بررسی کوتاهی که در پایگاه­ها و سایت­های خبری انجام گرفت تا اسامی فیلم­ها و سریال­های مرتبط با موضوع دفاع مقدس گردآوری شود، تعدادی از سایت­ها، پایگاه­های خبری، و یا خبرگزاری­ها دیده شد که تیتر خود را به فیلم­هایی با محوریت آزادسازی خرمشهر اختصاص داده بودند، اما در متن، از هیچ فیلمی با این محوریت نام نبرده، بلکه به آثاری اشاره کرده بودند که اتفاقاً موضوع محوری­شان اشغال است. به هر روی، اگر از برخی آثار مستند بگذریم، تقریبا هیچ فیلم یا سریالی وجود ندارد که به طور مستقیم به فتح خرمشهر پرداخته باشد! سؤال اینجاست که: واقعاً چرا هیچ اثر سینمایی یا تلویزیونی با موضوع فتح سراسر افتخار خرمشهر ساخته نشده است؟ مشکل را در کجا باید جستجو کرد؟! این که آیا این فیلم­ها و سریال­ها توانسته است موضوع مورد نظر خود را به درستی نمایش دهند، یا اصلاً ضرورتی در ساخت تمامی آن­ها بدون توجه حداقلی به رهایی خونین شهر از دست دشمن و بازگرداندن آن به دامان مام وطن وجود داشته یا نه، موضوع این نوشته نیست؛ و البته نگارنده نیز قصد احاله موضوع را به اهداف بی­ربط ندارد و غیر قابل اثبات ندارد.

به نظر می­رسد اشکال اساسی در مدیریت فرهنگی، هنری، تلویزیونی، و سینمایی تولید و عرضه آثاری از این دست است. تقریباً همه کسانی که با مقوله تولید در عرصه فیلم و سینما آشنا هستند، وجود ایراد بسیار مهمی را که در مدیریت این گونه آثار وجود دارد، تأیید می­کنند که غالباً علی­رغم وجود سازمان­ها و نهادهای بزرگ و کوچک مؤثر در این روند، هیچگونه برنامه­ریزی درست و قابل قبولی در تولید و عرضه فیلم­های سینمایی و سریال­های تلویزیونی نه در سطح کلان، و نه در سطح جزء وجود ندارد، و بخش قابل توجهی از مسئولان این بخش­ها به جای برنامه­ریزی خردمندانه و اندیشمندانه برای تولید و عرضه آثار مورد نیاز در بستر مدیریت فرهنگی کشور و بر اساس تدابیر استراتژیک و راهبردی، چشم بر در دفاتر بسته و محدود خود دوخته­اند، تا فردی (فیلمنامه­نویس یا کارگردان) قبلاً طرح گسترده یا فیلمنامه­ای عالی نوشته باشد و از در وارد شود، آن وقت مدیران محترم سر از کارتابل شلوغ و مملو از فعالیت­های روزمره و غیرلازم بیرون آورند و با حالتی ناشی از اکراه و دلزدگی دستور بررسی آن طرح یا فیلمنامه را صادر نمایند. آن موهبت الهی! اگر بتواند از هفت خان جانفرسای بررسی­های مکرر، اصلاح و بازنویسی­های مکرر، تصویب­های مشروط و نامشروط، جلسات برآورد و اصلاح هزینه­ها، انعقاد قراردادهای یک­طرفه و بدون ضمانت اجرا، پرداخت منظم و نامنظم اقساط، نظارت کیفی، نظارت محتوایی، ممیزی، اصلاح­های چندباره برای پخش بگذرد و جان سالم به در ببرد، بعداً در باره نمایش یا بایگانی آن تصمیم­گیری می­شود! این که آیا آن طرح یا فیلمنامه اساساً دردی را از جامعه درمان می­کند، یا مشکلی را مرتفع می­نماید، یا در یک برنامه­ریزی راهبردی و استراتژیک قرار دارد، یا در نقشه مهندسی فرهنگی کشور نقشی را بر عهده گرفته یا نه؟ به خودی خود در این نوع تصمیم­گیری و مدیریت هیچ تأثیری ندارد، مگر آن که پس از مرگ سهراب برای ارائه بیلان کار، تحلیل محتوا شود، و به زور به مفاهیمی متصل گردد که معمولاً به اثر ربطی ندارد.

امید است با تغییراتی که در دوره جدید کشور در مدیریت­های مرتبط با تولید و ساخت فیلم­های سینمایی و سریال­ها رخ داده، با عنایت به توجه و دقت لازم در طراحی و برنامه­ریزی آثار مطلوب، بخش قابل توجهی از ایراد موصوف مرتفع گردد.

                    ان شاءالله

مهدی عظیمی میرآبادی

• مهدی عظیمی میرآبادی

• خرمشهر

• دفاع مقدس

• آزادسازی خرمشهر