پروفسور سودابه داوران در گفت و گو با نیکرو

حب وطن انگیزه‌ی تلاش‌های خستگی ناپذیر

به گزارش پايگاه خبري تحليلي «نيک رو»،  انسان‌های موفق و پیشرو امید و نیروی حیات را در وجود انسان زنده می‌کنند و انگیزه‌ی تکاپو را دوچندان. چیزی که جامعه‌ی جوان ما این روزها عطش آن را دارد. دکتر سودابه داوران، یکی از آن افرادی است که میزان افتخارات و موفقیت‌‌هایش باعث غرور همنوعان خود می‌شود. کسب مدال کمک به علوم و فناوری نانو از سازمان یونسکو و قرار گرفتن در لیست افراد باهوش قرن 21 از جمله موفقیت‌های بین‌المللی این دانشمند و محقق تبریزی است. در گفتگویی که با وی داشتیم کوشیدیم بیشتر با ابعاد زندگی و فکری‌شان آشنا شویم.

خانم دکتر لطفا از فعالیت‌های این روزهایتان بفرمایید.

در حال حاضر عضو هیات علمی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تبریز و مشغول تدریس و تحقیق هستم. چند طرح‌ تحقیقاتی دانشگاهی، ملی و بین‌المللی دارم و اخیراً 3 مورد از طرح‌های فناورانه‌ام در مورد سلول‌های بنیادی از طرف معاونت علم و فناوری ریاست جمهوری تصویب شده. همچنین رئیس مرکز نوآوری و شتابدهی سلامت در دانشگاه علوم پزشکی تبریز هستم.

در این مرکز ایده‌های نوآورانه را جذب می‌کنیم و ایده را به سمت محصول بازار هدایت می‌کنیم. صاحبان ایده با مراجعه به مرکز، تحت عنوان هسته‌های نوآور از ایده‌های خود دفاع می‌کنند و ارزیابی انجام می‌شود. اگر به این نتیجه برسیم که قابلیت تبدیل به محصول را دارد در مرکز مستقر می‌شوند و مرحله‌ی توانمندسازی انجام می‌شود. با برگزاری کارگاه، مشاوره و منتورینگ و... نمونه‌ی اولیه یا پروتوتایپ تولید می‌شود. در مرحله‌ی بعدی نمونه اولیه را به شتاب دهنده‌ها، کارخانه‌ها یا سرمایه‌گذارها معرفی می‌کنیم تا محصول به تولید برسد. شتاب‌دهنده‌ها یک سری مجموعه‌هایی هستند که به تولید این محصولات شتاب می‌دهند و مجوز آنها از طرف معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری صادر می‌شود. در کل هدف این مرکز محصول است و تلاش بر این است نتیجه تحقیقات را به محصول تبدیل ‌کنیم.

این مرکز از چه زمانی آغاز به کار کرده است؟

دکتر سورنا ستاری معاون علمی ریاست جمهوری سال 98 مرکز نوآوری و شتابدهی سلامت را در محل دانشگاه تبریز افتتاح کرد و از سال 99 مرکز عملاً آغاز کرده است. در این یک سال و نیم که ریاست مرکز را برعهده دارم حدود چهار خروجی موفق داشتیم محصولات برخی تیم‌ها تولید شده و وارد بازار شده است. طرح‌های تولید مواد اولیه داروسازی و تولید پدهای پوستی ضد زخم از این مرحله با موفقیت گذشته‌اند و به مراکز رشد معرفی شده‌اند.

زندگی حرفه‌ای و موفقیت‌هایتان چه مسیری را طی کرده است؟

سال 78 در دانشکده داروسازی استخدام شدم. سال 82 اولین نفری بودم که در دانشگاه تبریز رتبه‌ی اول جشنواره رازی را کسب کردم. می‌توانم بگویم جشنواره‌ی رازی نقطه‌ی عطف زندگی‌ام شد. روی داروهای ضدالتهاب کار کرده بودیم. آن سال‌ها نانو زیاد در ایران شناخته شده نبود ولی چون در فرصت مطالعاتی‌ Ph.D به کشور آلمان رفته بودم دیدم تکنولوژی جدیدی وجود دارد که در داروسازی تحول ایجاد کرده است بنابراین روی این موضوع کار کردم. از پایان‌نامه‌ام 6 مقاله به دست آمد. هر سال پژوهشگر نمونه انتخاب شدم. در مرکز بیوگرافی کمبریج نامم دو بار به عنوان افراد باهوش قرن 21 ثبت شد. در نهایت در سال 2015 مدال یونسکو را دریافت کردم. تقریبا دو سال پیش به عنوان عضو شورای مدال آوران یونسکو انتخاب شدم، شورایی که سیاست گذاری‌های توسعه نانوتکنولوژی جهان در آن صورت می‌گیرد.

15 مورد ثبت اختراع دارم. حدود سه سال پیش به خودم گفتم این همه مقاله و جایزه که دارم عملاً برای این مملکت چه کار کرده‌ام؟ احساس کردم یک کمبودی وجود دارد و باید نتایج این مقالات و تحقیقات را به صورت عملی به اجرا برسانیم.از همان موقع هر کدام از دانشجوها که به من مراجعه می‌کرد می‌گفتم باید پروژه‌ای را انتخاب کنیدکه قابلیت اجرایی شدن داشته باشد و طبق نیاز جامعه یک کار کاربردی انجام بدهیم.

در خبرها آمده شما اولین زنی هستید که این مدال را دریافت کرده‌ است.

بله همینطور هست. مراسم اهدای مدال نانوتکنولوژی، تا قبل از شیوع ویروس کرونا، هر ساله برگزار می‌شد. سال 94 (2015) که من برنده این مدال شدم چهارمین دوره‌ی برگزاری بود و تا آن موقع این جایزه به زنان به زنان اهدا نشده بود. حتی برندگان جایزه نوبل جزو مدال‌آوران بودند اما همگی مرد بودند. هنگام اهدای جوایز، در مراسم اعلام شد من اولین خانم هستم که این مدال را دریافت می‌کنم. همچنین به حضار گفته شد امروز در کشور این خانم روز زن و مادر است و این برایم بسیار شیرین و لذت بخش بود.

در صحبت‌های خود به تولید پدهای پوستی اشاره کردید. آیا این پدها برای بیماران پروانه‌ای هم قابل استفاده است؟

در حقیقت انگیزه‌ی اصلی من برای تولید این پدها همین موضوع بود. با شرایط این بیماران و پوست‌ شکننده آنها و مشکلاتی که به دنبال تحریم‌ها پیش آمده بود آشنا شدم. زمینه‌ی تحقیقاتی من توسعه‌ی یک سری‌ از زیست موادها برای ترمیم پوست بود. تصمیم گرفتیم روی پروژه‌هایی کار کنیم که تمرکزش روی تخفیف علایم این بیماران باشد و با آن ایده آغاز کردیم. بعد از مدتی تصمیم گرفتیم فعلاً روی زخم‌هایی مثل زخم بستر، زخم دیابت یا زخم جراحات کار کنیم چون پروژه‌ی پروانه‌ای زمان بیشتری می‌طلبد. در هر صورت هدف غایی آن است امیدواریم در ادامه‌ به توفیقاتی در این حوزه دست پیدا کنیم.

در سال‌های فعالیت‌تان جنسیت مانع ترقی شما شده است؟

واقعیت این است که نه فقط در ایران بلکه در تمام دنیا زن‌ها باید چند برابر مردان تلاش کنند تا دستاوردهایشان به چشم بیاید. دانشگاه با اینکه پیشرفته‌ترین محیط از نظر طرز فکر و روشن‌فکری است باز هم این دیدگاه وجود دارد که خیلی از کارها را مردها می‌توانند انجام دهند. خانم‌ها برای اثبات خود باید تلاش بسیار زیادی بکنند. از طرف دیگر زن مسئولیت‌های دیگری نیز در قالب مادر و همسر دارد که مدیریت آن توان زیادی می‌طلبد.

با نگاه به مسیر موفقیت‌آمیزی که طی کرده‌اید چه توصیه‌ای به جوانان دارید؟

توصیه‌ی من فقط این می‌تواند باشد که واقعاً دنبال یادگیری باشند. دائم در حال آموزش و کسب مهارت باشند. همیشه به دانشجوهایم می‌گویم اگر از نظر دانش و مهارت‌های عملی و تجربی مسلط باشید همه جای دنیا کار برای شما هست. نباید فقط به دنبال مدرک باشند. بسیار مهم است که حس مبتکرانه‌ی خود را حفظ و تقویت کنند. اعتماد به نفس و خودباوری داشته باشند.

ضمن اینکه همیشه به دخترهای دانشجو می‌گویم در کنار تمام این کارها حس زنانه و مادرانگی خود را نیز حفظ کنید. اگر این نیروی حیات بخش را درون خود از بین ببرید نظم خلقت و زندگی به هم می‌خورد.

نظر شما در مورد مهاجرت‌های روز افزون جوان‌ها و نخبه‌ها چیست؟

من در کل با مهاجرت موافق نیستم و فکر می‌کنم هویت و شخصیت انسان در کشور خودش است. به کشورهای زیادی رفته‌ام و در نهایت به قول شهریار به این نتیجه رسیده‌ام که «روم به شهر خود شهریار خود باشم». نام ایران برای من حس دیگری دارد. شاید باور نکنید لحظه‌ای که مدال را گرفتم نه به مدال فکر می‌کردم و نه به خودم، فقط می‌گفتم اسم ایران اینجا مطرح شد و این حس از جنس دیگری است. اگر این در جوانان تقویت شود به آنها هدف می‌دهد.

اگر ما بخواهیم تجربه کسب کنیم و با علم دنیا آشنا شویم نیاز هست که به کشورهای مختلف برویم. از طرفی شخصی که به رفاه و امکانات بیشتر نیاز دارد دنبال بهترین موقعیت برای خود است و نمی‌توان از کسی گفت که نرود. عمیقاً امیدوارم وضعیت اقتصادی کشور رونق پیدا کند و جوانان و نخبگان در کشور خود بمانند چون حقیقتاً مهارجرت نخبگان ضایعه‌ی بزرگی است.

به علاوه ما باید روی کار تیمی و هم‌افزایی به خصوص در دانشگاه‌ها بیشتر تمرکز کنیم و  داشته باشیم نه مانع هم شویم. امروزه علم همگرا شده است برای پیشبرد و نتایج بهتر برخی موضوعات رشته‌های مختلف باید همکاری کنند. امیدوارم با حل این مشکلات انگیزه جوانان و نخبگان برای کار و فعالیت در کشور بیشتر شود.

• معصومه شکوهی

• ر سورنا ستاری

• دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تبریز

• پروفسور سودابه داوران