اندیشکده آمریکایی در گزارشی ضمن انتقاد از انفعال اروپا در خصوص برجام، به دست گرفتن ابتکار عمل از سوی طرف‌های اروپایی این توافق و یادآوری به آمریکا درباره لزوم برداشتن گام اول برای خارج شدن از بن بست ایجاد شده را ضروری دانست.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «نیک رو» به نقل از فارس، «اندیشکده کارنگی» در گزارشی تحلیلی با عنوان «اروپا در کجای توافق هسته‌ای ایران قرار دارد؟» به بررسی بن‌بست کنونی در ارتباط با برجام پرداخت و از نقش منفعلانه طرف‌های اروپایی این توافق علیرغم ادعاهای ماه‌های گذشته درباره قصدشان برای حفظ برجام ابراز تعجب کرد.

این اندیشکده آمریکایی نوشت: برای چهار سال، اتحادیه اروپا و کشورهای عضو آن قاطعیت قابل توجهی را برای حفظ توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ با ایران نشان دادند. تلاشی که گرچه برای سر پا نگه داشتن توافق به طور کامل، کافی نبود، اما خیلی بیشتر از آن چیزی بود که بسیاری –از جمله یک رئیس‌جمهور آمریکا (که حالا رئیس‌جمهور سابق شده) - از قاره پیر توقع داشت. بنابراین خیلی تعجب آورتر است که اروپایی‌ها اکنون برای کنار هم قرار دادن دو دشمن در ۴۰ سال گذشته یعنی ایالات متحده و جمهوری اسلامی ایران سرشار از انرژی نیستند. این دقیقاً همان کاری است اروپا باید فوراً در حال انجام آن باشد.

بنابراین گزارش، امیدهای بزرگ مرتبط با انتخاب «جو بایدن» رئیس جمهور آمریکا تا قبل از مراسم تحلیف وی در ۲۰ ژانویه (اول بهمن ماه) به انتظارات ناچیز تبدیل شده بودند. بایدن و مشاورانش به وضوح گفته‌اند که واشنگتن به سادگی به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بازنخواهد گشت، توافقی که سلف او در مه ۲۰۱۸ آن را ترک کرد. آن‌ها در عوض طبق خواسته جنگ‌طلبان آمریکایی که گفته‌اند واشنگتن نباید اهرم فشار تحریم را که دولت قبل ایجاد کرده از دست بدهد، از ایران انتظار دارند که ابتدا به تعهدات خود برگردد.

در ادامه این گزارش آمده است: دولت ایران اما مسائل را به شکلی دیگر می‌بیند. به دلایل بسیار اصولی، بعید است تهران با توجه به بی‌اعتمادی عمیق ایجاد شده به دلیل خروج یکجانبه واشنگتن از توافق، امتیاز بدهد. بعد از سال‌ها فشار حداکثری از سوی آمریکا، سیاست‌گذاران در تهران حتی درباره دریافت غرامت به دلیل تحریم‌های آمریکا حرف می‌زنند. به علاوه این که دادن اجازه بازگشت آمریکا به برجام شامل دادن اختیار به آن برای بازگرداندن سریع (اسنپ بک) همه تحریم‌های بین‌المللی در آینده—احتمالاً در اولین فرصت در سال ۲۰۲۵ می‌شود، زمانی که شاید رئیس‌جمهور جدید دیگری در کاخ سفید باشد.

کارنگی در ادامه علیرغم اعلام و تاکید ایران درباره داشتن اهداف صلح‌آمیز هسته‌ای، ادعا کرده «چیزی که بر فوریت رسیدگی به این بن‌بست می‌افزاید، پیشرفت‌های سریع هسته‌ای ایران است. زمان گریز هسته‌ای ایران—مدت زمان مورد نیاز یک کشور برای جمع‌آوری مواد شکافت‌پذیر کافی برای یک بمب اتمی—اکنون به طور جدی کاهش یافته است».

به ادعای این گزارش، این زمان هنگامی که برجام در اوایل سال ۲۰۱۶ اجرایی شد، یک سال برآورد شده بود و بعد از پنج سال و گذشتن از دو رئیس‌جمهور آمریکا، تخمین زده می‌شود که به چهار ماه رسیده باشد.

این اندیشکده در ادامه ادعاهایش درباره برنامه هسته‌ای ایران، افزود: اوایل ماه جاری میلادی (فوریه) آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش داد ایران مقادیر کمی اورانیوم فلزی تولید کرده است. ماده‌ای که تحت برجام ممنوع است.

در این گزارش همچنین به ضرب الاجل ایران طبق مصوبه مجلس برای تعلیق بخشی از اختیارات راستی‌آزمایی آژانس در صورت عدم اجرای تعهدات طرف‌های برجامی به عنوان یک مورد نگران‌کننده دیگر اشاره شده و در پی آن آمده است: با توجه به این زمینه‌ها و افزایش مشکلات، اروپایی‌ها باید سریعاً یک مسیر مشترک را با دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور جدید آمریکا ترسیم کنند. با این حال به نظر می‌رسد آنها باز هم منتظر ایالات متحده برای ابتکار عمل هستند. البته که مجبور بودند قبل از آن که رسماً با «آنتونی بلینکن» وزیر خارجه آمریکا تماس بگیرند، اجازه دهند او کار خود را آغاز کند. اولین مکالمه میان وزرای خارجه انگلیس، فرانسه و آلمان با بلینکن پنجم فوریه (۱۷ بهمن) انجام شد.

کارنگی در ادامه نوشت: با این حال با داشتن هفته‌ها زمان برای ارائه یک پیشنهاد ملموس، اروپایی‌ها می‌توانستند تلاش بیشتری برای قرار دادن اتحادیه اروپا در جایگاه هدایتگر داشته باشند. عجیب‌تر این که این «محمدجواد ظریف» وزیر خارجه ایران بود که از اتحادیه اروپا به عنوان رئیس کمیسیون مشترک برجام که بر اجرای این توافق نظارت دارد، خواست تا برای بازگشت آمریکا به توافق میانجیگری کند. در حالی که نه تنها این پیشنهاد می‌توانست از سوی خود بروکسل مطرح شود، بلکه فرد اشتباه هم به آن پاسخ داد و «امانوئل ماکرون» رئیس‌جمهور فرانسه خود را «میانجی صادق» معرفی کرد.

به باور نویسندگان این تحلیل، اروپایی‌ها نیازی به وزیر خارجه آمریکا ندارند تا برای آن‌ها فهرست کارهای لازم را بنویسد و در عوض، آن‌ها باید ناامیدی خود را از انحراف ایران از برجام به سمت خواسته‌های مشخص و جدول زمانی برای بازگشت متوالی به تعهدات کامل از سوی همه امضاکنندگان توافق هدایت کنند.

بنابر این گزارش، در این شرایط، آسیبی در کار نیست و در واقع، یادآوری به واشنگتن که نیاز است گام اول را بردارد، نقش اتحادیه اروپا را به عنوان میانجی بی‌طرف تقویت می‌کند. این اقدام، ساده اما لغو بسیار نمادین دستور اجرایی مه ۲۰۱۸ است که به خروج واشنگتن از توافق منجر شد و می‌تواند از سوی بایدن زمانی که در ۱۹ فوریه (اول اسفند) در کنفرانس مجازی امنیتی مونیخ صحبت می‌کند، انجام شود.

در پایان این تحلیل آمده است: به اضافه این که برای اروپا کافی نیست که در پشت صحنه کار کند. اروپا باید در گفتمان عمومی پیروز شود، بخصوص با توجه به سخت شدن بحث‌ها در تهران و واشنگتن. بنابراین اروپایی‌ها باید همه شرکا را در خصوص تحویل کمک‌های بشردوستانه با تقویت کانال تجاری تقریباً از بین رفته «اینستکس» و چراغ سبز نشان دادن در ارتباط با وام کمکی مورد درخواست ایران برای مقابله با همه‌گیری از صندوق بین‌المللی پول، تحت فشار قرار دهند.

طبق این گزارش، این کارها باید دقیقا به این دلیل انجام شود که مشکل اصلی میان آمریکا و ایران است و اروپا نقش میانجی را دارد. اروپایی‌ها باید این کار را در مشورت نزدیک با واشنگتن انجام دهند اما نه به دستور آن. اروپا نمی‌تواند پنهان شود و زمان زیادی هم برای از دست دادن ندارد.