نیک رو: تخم ماهیان خاویاری از گران‌ترین غذاهای جهان است و این در حالی است که دریای خزر به عنوان بزرگ‌ترین منبع ماهیان خاویاری در جهان بیش از ۹۰ درصد خاویار دنیا را تأمین می‌کند. اما سهم مردم ایران از خاویار چقدر است؟                    

خاویار یک ماده غذایی پرانرژی است که گفته می‌شود طعم و بوی بسیار خوشایندی هم دارد. در واقع خاویار اشرافی‌ترین صبحانه جهان است. هرچند طعم و بوی آن ممکن است برای بسیاری اصلا خوشایند نباشد.

 

خاویار سیاه در ایران و جنوب روسیه شناخته شده‌ است و البته خاویار سرخ یا سیاه را می‌توان در تمامی فروشگاه‌های مواد غذایی روسیه خریداری کرد اما در ایران فروشگاه‌های مشخصی فروش خاویار دارند که تعدادشان هم چندان زیاد نیست.

 

۱۲ تا ۱۶ سال زمان لازم است تا بتوان از یک ماهی، خاویار استحصال کرد. مدت‌ها پیش ماهیان خاویاری را با چکشی لاستیکی بیهوش و سپس نسبت به تخلیه خاویار آن اقدام می‌کردند اما امروزه با استفاده از روش سزارین، تخم‌ها را از شکم ماهی خارج می‌کنند و مقداری از آن را برای باروری مجدد در شکم ماهی باقی می‌گذارند. سپس ماهی را به مدت ۳ ماه در استخرهای مخصوصی قرنطینه می‌کنند و پس از این مدت به دریا بازمی‌گردانند. تقریبا هرماه تا ۶ بار می‌تواند این کار را انجام دهد.

 

در ایران کرانه‌های شرقی دریای خزر به‌ویژه سواحل بندر ترکمن از خلیج حسنقلی تا میانکاله مهم‌ترین محل صید ماهیان خاویاری هستند که به تنهایی نیمی از خاویار ایران در آنجا استحصال می‌شود؛ هرچند حدود ۹۰ مزرعه پرورش ماهیان خاویاری در کشور وجود دارد که حدود ۵۰ درصد آنها در استان‌های مازندران، گیلان و گلستان قرار دارند و مابقی نیز در بقیه استان‌ها مانند هرمزگان، فارس، قم، خوزستان و غیره پراکنده شده‌اند.

 

سال گذشته نیز توافق‌نامه سه‌جانبه با استان‌های شمالی، بنیاد مستضعفان و سازمان شیلات امضا شد تا بر مبنای آن تسهیلات ارزان‌قیمت از طریق یک بانک خصوصی در اختیار متقاضیان راه‌اندازی مزرعه پرورش خاویار قرار گیرد.

 

البته همه اینها در حالی است که مرکز پژوهش‌های مجلس تاکید کرده که اگر در شرایط کنونی، صید غیرمجاز، از بین رفتن مکان طبیعی تکثیر طبیعی، آلودگی محیط رودخانه‌ها و دریا، کاهش تکثیر مصنوعی و کمبود مولدین ادامه یابد، میزان صید ماهیان خاویاری بالغ و تولید خاویار در سال ۱۴۰۴ به حدود صفر خواهد رسید.

 

آمارها نشان می‌دهد که میزان تولید خاویار ایران در سال ۱۳۷۱ حدود ۲۶۱ هزار کیلوگرم بوده که در سال ۱۳۹۴ به ۱۴۰۰ کیلوگرم کاهش یافته است.

 

حتی همه آنهایی که تا به حال خاویار را از نزدیک ندیده‌اند هم می‌دانند که خاویار بسیار گران‌قیمت است. هر کیلوگرم خاویار پرورشی پنج تا ۱۰ میلیون تومان و هر کیلوگرم گوشت ماهیان خاویاری حدود ۵۰ هزار تومان قیمت دارد. از طرفی گفته می‌شود که خاویار ایرانی لوکس‌ترین و گران‌ترین خاویار در بازار جهانی است که این محصول با قیمت حدود ۹۰۰ تا ۱۲۵۰ دلار به کشورهای مختلف صادر می‌شود. ۴۰ تا ۵۰ درصد در عمده‌فروشی‌ها و خرده‌فروشی‌ها و چهار تا پنج درصد در رستوران‌ها و مراکز عرضه به آن اضافه می‌شود و به دست مصرف‌کنندگان می‌رسد.

 

۹۳ درصد از ذخایر ماهیان خاویاری جهان در دریای خزر موجود است و مدیریت حفظ، تکثیر و رهاسازی ماهیان خاویاری دریای خزر نیز با ایران است. ایران سالانه حدود ۲۰ تا ۲۲ میلیون بچه‌ماهی خاویاری از گونه قره‌برون را در دریا رها می‌کند.